[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Janusz Krupiński
„Od-czuwanie – istota twórczości. Szkic o aktywnym charakterze kontemplacji”

Od-czuwanie
= podstawowy element procesu twórczego

Czy (w swej istocie)

akt twórczy – polega na: wykonywaniu /
odczuwaniu
??

Z myślą o sztuce i życiu,
JK
broni prymatu od-czuwania.
1 – Vita activa – Vita contemplativia

Starożytność

vita contemplativia
(kontemplacja)
JK

vita activa
(działanie)

Kontemplacji brak aktywności!
2 – Męskość – żeńskość?

Męskość

aktywność, działanie! vita activa, stereotyp rzeźbiarza, pierwiastek twórczy w
człowieku, jest napierająca, żądna dominacji, wielcy artyści = mężczyźni

Kobiecość

kontemplacja, pasywność, bierność, odbiorczość, rzeźbiarz to nie baba!
3 – Fabrykacja, produkcja, obróbka

Banał powszechnej opinii

”tworzenie polega na powoływaniu do bytu” (na fabrykacji,
na wykonywaniu czegoś) + głosi się również, że
nie
świata nie trzeba interpretować, lecz
zmieniać.

Stanowisko Marksa
:
1.
Filozofowie powinni
zmieniać świat
, a nie tracić czas na jego interpretacje.
2.
Głosił
wolę i kult działania
(nie jest to stanowisko specyficzne dla marksizmu).
3.
Człowiek może postępować tylko tak, jak postępuje przyroda =
zmieniać tylko
formę materii
(„zmieniać formę”= poddawać obróbce

wpływać na materialną
postać, ingerować, oddziaływać fizycznie).
4.
Człowiek = byt przyrodniczy ze swej istoty
(wyposażony w zdolność działania:
czynną, istotną, naturalną), a jego działanie polega na pracy = wymianie materii
między człowiekiem a przyrodą.

JK
: Czy owa „wymiana” miałaby być mechanizmem rzeczywistych interakcji w jakie
wchodzi człowiek??

Są to przekonania charakterystyczne dla
epoki człowieka „manufaktura”
= sądzi, że jest
sobą czyniąc świat materiałem, w przemyśle.
4 – Interpretacja a zmiana

Marks

jego pogląd jest
konformistyczny w stosunku do jego czasów
– wyraz ideologii
stawiającej na praktykę/działalność podmiotową (wszelka inna rola oglądu lub zmysłów
= strata czasu). Sprawcza w czynieniu czegoś rola oglądu! Działalność praktyczna!

Myślenie ma sens, jako zarządzanie czynnościami??

Myślenie ma spełniać się w
wykonywaniu, produkcji! [Jako przemysł – obmysł i pomysł xD]
Albo interpretować albo zmieniać! Powód do dumy człowieka

dokonana przez niego
zmiana świata, przekształcenie jego naturalnej postaci.

JK:
1.
Dążenie do zmiany pojawia się na gruncie pewnej interpretacji świata
2.
Obrany kierunek zmian jest następstwem/efektem przyjętej interpretacji
5 – Podmiot interaktywny

Rozstrzygnięcie na korzyść wykonywania, czynienia, działania

reprezentanci sztuki
najnowszej
idą tym tropem. Mówią o tym teorie:
1.
„
interaktywnego podmiotu
” (adoratorzy „instalacji”, „multimediów” w sztuce,
obiekty poddające się ingerencji odbiorcy.
Podmiot interaktywny
vs. Podmiot kontemplujący.
Sztuka najnowsza

działanie!! Interakcja!!

Fizyczna ingerencja

odbiorca –
twórca
– interakcja z dziełem.
6 – Fizyczna interakcja

Teorie sztuki gloryfikującej działanie
(
JK
: przykład z krową :]

krowa wpuszczona w
przestrzeń instalacji dokona dokładnie tego samego, co człowiek)

Ideał teorii sztuki gloryfikującej działanie

dzieło spełnia się wywołując w odbiorcy
skutki
, popychając go do działania (krowa też potrafi!)
7 – Artefakt?

Pojęcie artefaktu
rozmija
się z
:
1.
Istotą kultury
2.
Istotą obiektów kulturowych
3.
Dziełami sztuki

Artekaftyczność

Bycie sztucznie wytworzonym przez człowieka
.
Dla istnienia
obiektów kulturowych nie ma znaczenia to, czy ich podłoże/fundament powstał z udziałem
człowieka, czy bez
(sztucznie czy naturalnie).
Moment twórczy
jest aktem
myśli
czynnej
w samym spostrzeganiu
(

np.: widzeniu skierowanym w stronę zastanej
rzeczy.
Nawet w samym widzeniu podlega ona przeobrażeniu
).
8 – Idealizm

Idea
+ myśl

istnienie obiektu kulturowego

Rola myśli
w
narodzinach
obiektów kulturowych
(dzieł sztuki, narzędzi,..):
1.
Polega na tym, że
nie
tracą one znaczenia z chwilą realizacji obiektu.
2.
Realizacja oznacza tylko
pojawienie się rzeczy, która jest materialnym
nośnikiem obiektu kulturowego

który
istnieje dzięki
aktom umysłu
człowieka
– z ich łaski
.
Bez nich jest tylko rzeczą.
3.
Sposób istnienia obiektu kulturowego
polega na tym, że
istnieje on dla
człowieka i dzięki człowiekow
i – wzniesiony i podtrzymywany przez
ludzką
myśl
– przez żywe w tej myśli
idee
.
9 – Quasi-rzeczywistość – akty duchowe

Ingarden o sposobie istnienia obiektów kulturowych
:
1.
Konstytuują się na podłożu rzeczy
2.
W swej istotowej „warstwie” wykraczając poza i ponad to podłoże
(„transcendują je”)
3.
Istnieją dzięki człowiekowi – mocą jego aktów duchowych
4.
Są zależne od
twórczej aktywności świadomości
5.
Nie mogą istnieć bez
twórczej mocy świadomości
6.
Gdy moc duchowa człowieka słabnie/zanika

warstwa rzeczywistości ludzkiej
też zanika
7.
Sposób istnienia zawisły od aktów duchowych człowieka

ową warstwę określił
„
Quasi-rzeczywistość
”

Quasi-rzeczywiste

nie jest rzeczywiste
(komuś, kto w nim żyje wydaje się być
realnym). Faktycznie,
jest korelatem aktów duchowych człowieka
spełnianych
chociażby w samym widzeniu.
Nie jesteśmy świadomi
tego procesu.

Pojęcie projekcji

według JK jest ono pomocne dla opisania sposobu, w jaki w
spostrzeganiu powstają obiekty kulturowe.

JK

krytyka Ingardena
:
według JK to
nie
świadomość, ale raczej nieświadomość i
jej akty odgrywają tu kluczową rolę (np.:
akty projekcji
).
10 – Autor a wykonawca

Według JK

rozróżnienie AUTOR – WYKONAWCA jest
mylące
, ponieważ
wykonawca bywa pojęty
jako ten, który
tylko
realizuje uprzednią myśl
.

Przykład budowniczego
(cel: zbudowanie czegoś uprzednio określonego przez
projekt. Czy budowla to: dzieło architektury czy dom? Autor = ktoś, kto dany
układ wybiera – znajdując w nim przejaw pewnych treści duchowych)

Przykład architekta
(w epoce triumfu działania

architektura promuje się jako
building
. Architekt staje się inżynierem. Dzieło architektury pojęte zostaje jako
budowla, coś zbudowanego)

Przykład wykonawcy muzyka
(także on
tworzy w duchu, który przenika dzieło
.
Nie jest maszyną do odgrywania nut!
Twórczy jest interpretując
!!!
= porusza
się w sferze treści duchowych, na które otwiera się dzieło
)

Zadanie wykonawcy/czytelnika/widza/słuchacza nie polega na zapoznaniu się z
treścią dzieła + odtworzeniu jej (
bo nie zawsze jest skończona)
.
Wykonywane/czytane/słuchane dzieło nie jest cudze!!!
11 – Zastane? Już zrobione?

Obraz rzeźbiarski/malarski

gdy przypatrzymy mu się i dowiemy się jaki jest

spotkamy TYLKO
malowidło
(czyli
farby rozkiśnięte na podłożu
)

Obraz rodzi się w naszym spojrzeniu!!!!!

Określenie
ready-made
jest
mylące
(
gotowa jest tylko pewna materialna rzecz
!)
12 –
Myśląco-odczuwający

Wynalazcze dokonanie
Nietzschgoe

człowieka „
myśląco-odczuwającego.
”

My, „myśląco-odczuwający” sami
nie zdajemy sobie sprawy
z własnej
siły twórczej
.

„Myśląco-odczuwający” nieustannie coś czynią.

Twórca znajduje, przyjmuje – nie szuka.

Staff

polskie słowo „
odczuwanie
” pozwalające mu zrozumieć myśl Nietzschego.

Nietzsche wiąże poezję/poetyckość z twórczością
(w Grecji poeta był rozumiany jako
ten, który tworzy).
13 – Artysta jako działacz?

Żałować można, że dzisiaj tak wielu artystów ulega retoryce działania
, a nawet
pojmuje swe wysiłku w duchu tej kategorii.

Znak czasu

waga, jaką przywiązuje się do pojęć: „działania plastyczne” bądź „działania
wizualne”. Niestety pojęcia te mają wiele wspólnego z powiedzeniem
Stalina

„
artyści
są inżynierami dusz
”

potraktowanie dzieła sztuki jako instrumentu oddziaływań na
odbiorcę
/maszyny wizualnej do produkcji stanów psychicznych.
14 – Sztuka jako umiejętność wykonania?

Kult działania (popularny..), to on każe rzeszom pogardzać Malewiczem czy
Pollockiem

cóż to za sztuka?! (sztuka = umiejętność wykonywania czegoś). „Każdy
by tak potrafił” –
tłumy jednak nie potrafią – bo hamuje je BRAK ODCZUCIA
.

JK
: Sposób odczuwania – to dzięki niemu powstają dzieła.

Pollack tańczył z farbami

swym odczuciom dał wyraz z tytule.
15 – Ręka i oko

Dyskutowane jest tu
przeciwstawienie ROBIENIA i ODCZUWANIA
.

Ręka ślepa (= nie odczuwająca) nic nie tworzy
, jedynie wyrabia.

Ślad ręki artysty w dziele jest cenny, ponieważ przenosi jego sposób odczuwania.

Oko formuje, a ręka widzi

16 – Twórczy charakter spostrzegania

Kult prymatu działania wyrósł na gruncie ignorancji

naiwnego wyobrażenia, że
spostrzeganie/odczuwanie polega na rejestracji/przyjmowaniu informacji
. Jest to
ignorancja nie znająca twórczego charakteru ludzkiego spojrzenia
. Bazuje na mniemaniu,
iż świat mówi sam za siebie.

W kult działania popaść może ktoś, kto nie uświadamia sobie, iż odczuwa – że
świat
, w
który chce ingerować
jest tylko produktem jego sposobu odczuwania. Że żyje w
świecie odczuwanym = takim, jakim ukazuje się w jego odczuciu.

Świat = produkt naszego sposobu odczuwania
.

Odczucia i to, co odczuwane, to nie rzeczywistość

gdy się o tym zapomina, to
bezwiednie kostnieje się w okowach własnego punktu widzenia.
17 – Martwa natura / ciche życie

„Martwa natura”

widzenie obiektu jako czegoś innego/
widzenie w obiekcie czegoś
innego

JK
*zjawisko
ready-made
bazuje na tym procesie
, którego miejscem od
dawna była martwa natura.

Kluczowy jest tu sposób odnoszenia się do zastanego obiektu
, sposób ustawienia się
względem niego, przeżywania go. To wszystko
dokonuje się, gdy „martwa natura”
jest
jeszcze
dobierana, ustawiana i odczuwana
.

Widzenie jako odczuwanie jest miejscem transfiguracji,
rzecz się przemienia
.
18 – Oddanie czy odczuwanie?

Racja istnienia obrazu w sztuce
= to, że
określa się w nim pewien sposób odczuwania
pewnego obiektu
/zjawiska/procesu,
odczuwania, w którym obiekt odsłania swe
oblicze
.

JK
: Gdyby obraz malarski miał być tylko wiernym odwzorowaniem danego obiektu – to
czy nie prościej byłoby oglądać sam ten obiekt?

Myśl o wiernym odwzorowaniu grzeszy nadmiernym optymizmem poznawczym.
Zakłada, że można widzieć rzecz jaką ona jest, że istnieją wierne obrazy.
Istnieje tylko
kulturowo uwarunkowane poczucie oczywistości lub wierności!!
19 – Natura natury

Nie jest prawdą, iż artysta najpierw widzi coś, jakie ono jest, gdy nikt go nie widzi, a
potem to odtwarza w widzialnym.

Wszelkie widzenie jest interpretujące!!!!
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

slaveofficial.keep.pl