[ Pobierz całość w formacie PDF ]
JAN Z KLUCZBORKA
(
Joannes
de Cruczeburg
,
Cruczburg
,
Cruczerdorf
) – filozof, teolog, ur. ok. 1370 w Kluczborku, zm. ok. 1436 we
Wrocławiu.
Po ukończeniu szkoły parafialnej w Kluczborku J. udał się ok. 1386 na
studia uniwersyteckie do Pragi, gdzie w 1389 uzyskał stopień bakałarza na
Wydziale Artium, a w 1397 został promowany na magistra artium przez Jana z
Ziębic (Münsterberg). W 1396 zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu
Praskiego, ale nie wiadomo, czy uzyskał w tym zakresie jakiś stopień. Do
Krakowa przybył ok. 1401 na odnowiony przez króla Władysława Jagiełłę
Uniwersytet Krakowski i rozpoczął wykłady i ćwiczenia na Wydziale Artium.
Uposażenie J. miała stanowić fundacja braci Piotra i Jana Szafrańców. W 1404
J. został dziekanem Wydziału Artium i kontynuował prace nad statutami
wydziału rozpoczęte przez swego poprzednika Andrzeja z Malborka.
Działalność J. na Wydziale Artium oraz przebieg jego studiów na
Wydziale Teologii i uzyskane przez niego stopnie można odtworzyć na
podstawie własnoręcznie pisanego kodeksu zawierającego sporo danych
autobiograficznych (zachowany w Bibliotece UWr, sygnatura I Q 376, niegdyś
będący własnością biblioteki klasztoru kanoników regularnych, o czym
świadczy nota na górnym marginesie pierwszej karty pisana ręką z XV w.:
„Liber monasteri beatae Mariae Virginis in Arena Wrat”). Na podstawie mów
promocyjnych i kwestii egzaminacyjnych autorstwa J. zawartych w tym rpsie
można stwierdzić, że J. działał na Wydziale Artium do 1410 (może nawet do
1412), studiując równocześnie teologię (prawdopodobnie od 1407); w 1410 był
już bakałarzem teologii (baccalaureus biblicus). Rozpoczynając w 1410
wykłady Biblii wstępem do Listów św. Pawła powiedział, że przechodzi ze
szkoły Arystotelesa do szkoły Chrystusa. Mowy promocyjne i kwestie
egzaminacyjne związane z działalnością J. na Wydziale Artium Uniwersytetu
Krakowskiego opublikował K. Wójcik (MHFS 17 (1973), 207–250).
J. jest jednym z pierwszych, którzy studia teologiczne odbyli na
Uniwersytecie Krakowskim. Jako bakałarz teologii wygłosił w 1410 kazanie na
cześć króla Władysława Jagiełły z okazji jego zwycięstwa pod Grunwaldem;
kazanie to wraz z omówieniem treści opublikowała Z. Budkowa (
Mediaevalia
,
1960, 159–176).
Sentencje
Piotra Lombarda wykładał w latach 1413–1415
(wynika to z datowanych
Principium
do ksiąg I i IV). W wykładzie wstępnym
Jan z Kluczborka PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
do I księgi
Sentencji
rozważa zagadnienie poznania istnienia Boga i
zrozumienia współmożliwości jedyności istoty ludzkiej z troistością osób.
Stawia pytania: czy możemy ludzkim intelektem poznać istotę Boga i czy
istnienie Boga jest przez się oczywiste? J. stoi na stanowisku, że przez wiedzę
w sposób naturalny naszemu intelektowi wszczepioną w życiu ziemskim
człowiek nie może poznać istoty Boga i posiąść doskonałej wiedzy o Nim.
Odnośnie stwierdzenia oczywistości istnienia Boga przyjmuje, że zdanie „Bóg
istnieje” jest oczywiste przynajmniej dla mędrców.
J. wykładał na Wydziale Teologii Uniwersytetu Krakowskiego do 1423,
kiedy otrzymał insygnia doktorskie z rąk swoich dawnych prof.: Franciszka z
Brzegu i Mikołaja Pyzera, o czym dowiadujemy się z rekomendacji Pisma
Świętego wygłoszonej przy tej okazji przez J.: „Et sic est finis huius
recomendationis Sacrae Scripturae Anno Domini 1423 pro docturato [!]”
(recepto Magistri Johannis Cruczeburg a Magistro Francisco et a Magistro
Nicolao Pyser in die Sancti Francisci in studio Cracoviensi – rps ArBUWr I Q
376, f. 117r).
J. spełniał już wcześniej warunki potrzebne do uroczystego wręczenia
insygniów doktorskich – już w 1418 był licencjatem teologii, co w praktyce
równało się doktoratowi. Insygnia otrzymał już jako kanonik kolegiaty św.
Floriana, a kanonię tę, dającą wysokie uposażenie, otrzymał w 1422. Jako
wykładowca teologii J. troszczył się o poziom wykształcenia kandydatów
przygotowujących się do święceń kapłańskich, czego dowodem jest traktat
De
Missa et horis canonicis
napisany ok. 1413, w którym podaje wyjaśnienia
znaczenia poszczególnych części mszy św. (zachowany w rpsie ArBUWr I Q
167; w tym samym rpsie znajduje się niedokończony traktat J.
De officio
Missae
). We wstępie do traktatu
De Missa [...]
J. napisał, że podczas
egzaminów stwierdził ignorancję u kandydatów do święceń kapłańskich i
dlatego postanowił ten traktat napisać.
Ze spuścizny J. z okresu jego działalności pedagogicznej na Wydziale
Teologicznym dotychczas opublikowano tylko
Principium
do Listów św.
Pawła z 1410 oraz
Principium
do I księgi
Sentencji
Lombarda z 1413 (wyd. K.
Wójcik, w: tenże,
J. z Kluczborka
, 137–172). Inne pisma J. pozostają w rpsach
(w znacznej części znajdują się w Bibliotece UWr). Ostatnią wzmianką o
pobycie J. na Uniwersytecie Krakowskim jest akt promocji na doktora teologii
Jan z Kluczborka PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
w 1423. Co było powodem odejścia J. z Uniwersytetu Krakowskiego i to w
chwili, gdy posiadał najwyższy stopień naukowy – doktorat teologii – oraz
godność kanonika św. Floriana, pozostaje tajemnicą. Po odejściu z Krakowa
przebywał przez jakiś czas w rodzinnym Kluczborku, gdzie powołał fundację
na rzecz synów swojej siostry Urszuli, a następnie udał się do Wrocławia do
klasztoru augustianów na Piasku i tam pozostał do końca życia, służąc
zapewne pomocą młodemu opatowi Jodokowi z Głuchołazów – wykonawcy
testamentu J., który pozostawił niemal wszystkie swoje rpsy oraz pieniądze
klasztorowi augustianów na Piasku (wynika to z komunikatu zamieszczonego
w kronice klasztornej).
Na podstawie traktatów (zawartych w rpsach), z których J. korzystał na
Wydziale Artium w Pradze i w Krakowie, można stwierdzić, że w filozofii
reprezentował poglądy umiarkowanego nominalizmu szkoły burydanowskiej, o
czym świadczy jego komentarz do
Analityk wtórych
Arystotelesa (zawarty w
rpsie biblioteki w Erfurcie – Ampl. Fol. 333) z XIV/XV w., oparty na
komentarzu Jana Burydana, jak również komentarz do
Polityki
Arystotelesa
autorstwa Henryka z Oyty, w rpsie o praskiej proweniencji (obecnie w
ArBUWr, sygnatura IV Q 51). W wykładach Biblii opierał się na komentarzach
Piotra z Tarantazji i Mikołaja Gorrana, natomiast w wykładach
Sentencji
Piotra
Lombarda łączył poglądy różnych autorów – reprezentujących zarówno via
antiqua, jak i via moderna, o czym świadczą jego glosy i kwestie pozostawione
w kodeksie BJ 1752.
J. Fijałek,
Studia do dziejów Uniwersytetu Krakowskiego i jego Wydziału
Teologicznego w XV wieku
, Kr 1898; K. Miaskowski,
Beiträge zur Krakauer
Theologengeschichte des XV Jahrhunderts. Aus Breslauer Handschriften
,
Jahrbuch für Philosophie und spekulative Theologie 13 (1899), 479–499; K.
Michalski,
Prądy filozoficzno-teologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w
pierwszej dobie jego istnienia
, Nasza Myśl Teologiczna 2 (1935), 30–47; Z.
Budkowa,
Mowa mistrza J. z Kluczborka na cześć króla Władysława Jagiełły
,
w:
Mediaevalia. W 50 rocznicę pracy naukowej Jana Dąbrowskiego
, Wwa
1960, 159–176; R. Ligacz,
J. z Kluczborka
, Kwartalnik Opolski 27 (1961), 3–
18; M. Markowski,
Wykład wstępny Andrzeja z Kokorzyna
, MHFS 2 (1962), 3–
51; W. Szelińska,
Biblioteki profesorów Uniwersytetu Krakowskiego w XV
Jan z Kluczborka PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
wieku i początkach XVI wieku
, Wr 1966; M. Kowalczyk,
Krakowskie mowy
uniwersyteckie z pierwszej połowy XV wieku
, Wr 1970; K.
Wójcik, FPS 143–
144; tenże,
J. z Kluczborka
, MHFS 15 (1971), 73–150; tenże,
Mowy
promocyjne i kwestie egzaminacyjne wygłoszone przez J. z Kluczborka na
wydziale artium Uniwersytetu Krakowskiego w początkach XV w.
, MHFS 17
(1973), 207–250; K. Wójcik,
J. z Kluczborka. Filozof i teolog Uniwersytetu
Krakowskiego
, Lb 1995.
Kazimierz Wójcik
Jan z Kluczborka PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

slaveofficial.keep.pl