[ Pobierz całość w formacie PDF ]
STRUKTURALIZM
Jan Mukarovsky (1891-1975) – „
O strukturalizmie
” (1946)
Jan Mukarovsky to badacz literatury, historyk sztuki i współtwórca czeskiego
strukturalizmu.
Strukturalizm to kierunek metodologiczny, który nawi
Ģ
zuje do rodzimych, czeskich
tradycji, ale te
Ň
do współczesnej
Ļ
wiatowej filozofii, lingwistyki i teorii sztuki. Strukturalizm
to postawa badawcza kład
Ģ
ca nacisk na analiz
ħ
struktury badanych zjawisk, a nie na ich
genez
ħ
lub funkcj
ħ
.
Tekst „
O strukturalizmie
” po
Ļ
wi
ħ
cił rozwa
Ň
aniom o czechosłowackiej teorii sztuki, o
strukturalistycznej teorii sztuki, która wi
ĢŇ
e si
ħ
z j
ħ
zykoznawstwem.
Po
Ļ
wi
ħ
cił sw
Ģ
uwag
ħ
charakterystyce trzech zasadniczych poj
ħę
strukturalistycznej
teorii sztuki, trzech wła
Ļ
ciwo
Ļ
ci dzieła sztuki, a mianowicie: strukturze, charakterowi
znakowemu i funkcji.
1) Struktura dzieła sztuki.
Struktura to cało
Ļę
, która okre
Ļ
la sob
Ģ
charakter swoich elementów. Inaczej mówi
Ģ
c,
struktura to rozmieszczenie elementów składowych oraz zespół relacji mi
ħ
dzy nimi,
charakterystyczny dla danego układu jako cało
Ļ
ci; w w
ħŇ
szym znaczeniu – sposób
wzajemnego przyporz
Ģ
dkowania elementów składowych i poł
Ģ
czenia ich w pewn
Ģ
cało
Ļę
lub
te
Ň
system zale
Ň
no
Ļ
ci mi
ħ
dzy elementami danego układu oraz poszczególnymi elementami a
cało
Ļ
ci
Ģ
układu. Struktura to taki zespół składników, którego wewn
ħ
trzna równowaga ma
charakter dynamiczny, tzn. ulega zmianom i wci
ĢŇ
kształtuje si
ħ
na nowo. Pomimo tego, i
Ň
wewn
ħ
trzny porz
Ģ
dek struktury ulega zakłóceniom, to zachowuje ona swoj
Ģ
to
Ň
samo
Ļę
.
Hierarchiczno
Ļę
oraz wzajemna podrz
ħ
dno
Ļę
i nadrz
ħ
dno
Ļę
składników ulega
przeobra
Ň
eniom i wpływa na ogólny sens struktury artystycznej. Struktur
Ģ
jest ka
Ň
de dzieło
sztuki tworzone i odbierane na tle okre
Ļ
lonych reguł artystycznych, konwencji artystycznych
przeszło
Ļ
ci przekazywanych przez tradycj
ħ
sztuki i tkwi
Ģ
cych w
Ļ
wiadomo
Ļ
ci twórcy i
odbiorcy. Struktur
Ģ
nie jest pojedyncze dzieło izolowane, ale to wł
Ģ
czone w nurt
przebiegaj
Ģ
cy w czasie, odnosz
Ģ
ce si
ħ
do tego, co je poprzedzało i co po nim nast
Ģ
pi w
sztuce. Z biegiem czasu struktura dzieł zmienia si
ħ
, jest dynamiczna. A to w zwi
Ģ
zku z
przemianami literatury, która z kolei podlega przemianom pod wpływem rozwoju
Ļ
wiadomo
Ļ
ci społecznej. Te zmiany nie s
Ģ
oczywi
Ļ
cie równomierne. Ka
Ň
da z generacji
artystów prezentuje swoj
Ģ
twórczo
Ļ
ci
Ģ
inn
Ģ
struktur
ħ
. Ale te struktury wzajemnie na siebie
oddziałuj
Ģ
. Ka
Ň
da ze sztuk (literatura, malarstwo, rze
Ņ
ba, muzyka) pozostaje we wzajemnych
relacjach wobec siebie. Tylko zmienia si
ħ
ich hierarchia, np. w epoce baroku przoduj
Ģ
muzyka i sztuki plastyczne, w epoce odrodzenia – literatura i teatr. Wzajemnie wpływaj
Ģ
na
siebie te
Ň
sztuki ró
Ň
nych narodów. Te stosunki jednak uwa
Ň
ano za jednostronne, czyli jedne
miały zdolno
Ļę
wywierania wpływu, a drugie biernie przyjmowały oddziaływania obce, np. w
literaturze czeskiej XIX i XX wieku – wpływy rosyjskie, słowia
ı
skie (np. polskie, słowackie)
i zachodnie (np. francuskie, niemieckie). Wpływy te nie przeszkodziły rozwojowi literatury
czeskiej. Wzajemnie si
ħ
równowa
Ň
yły, a wi
ħ
c wpływ nie anuluje warunków rodzimych.
Panuj
Ģ
wzajemne stosunki mi
ħ
dzy poszczególnymi wpływami. Zwi
Ģ
zki ka
Ň
dej literatury
narodowej z innymi s
Ģ
zło
Ň
on
Ģ
struktur
Ģ
relacji (wpływów), w której poszczególne elementy
s
Ģ
zhierarchizowane i wymieniaj
Ģ
w toku rozwoju swoje miejsce w hierarchii. Poszczególne
dzieła sztuki, rozwój ka
Ň
dej ze sztuk jako cało
Ļ
ci i wzajemne stosunki mi
ħ
dzy sztukami maj
Ģ
charakter struktur.
2) Charakter znakowy dzieła sztuki.
 Dzieło sztuki to znak. Nadawc
Ģ
tego znaku jest artysta, a stron
Ģ
przyjmuj
Ģ
c
Ģ
znak jest
odbiorca. Dzieło sztuki jest
Ļ
wiadectwem stosunku twórcy do rzeczywisto
Ļ
ci. Odbiorca za
Ļ
poprzez zgł
ħ
bienie procesu znaczeniotwórczego narastania dzieła, jego sensu mo
Ň
e zaj
Ģę
wobec rzeczywisto
Ļ
ci stanowisko poznawcze, emocjonalne i wolicjonalne (zale
Ň
ne od woli).
Dzieło sztuki to dla odbiorcy zwi
Ģ
zek znacze
ı
, kontekst. Kontekst znaczeniowy pomaga
odbiorcy okre
Ļ
li
ę
jego stosunek do rzeczywisto
Ļ
ci.
Ka
Ň
dy składnik, ka
Ň
da cz
ħĻę
znaku s
Ģ
nosicielami cz
Ģ
stkowych znacze
ı
, które
składaj
Ģ
si
ħ
na pełny sens dzieła. Poszczególne znaczenia cz
Ģ
stkowe składaj
Ģ
si
ħ
w pełny sens
w toku procesu znaczeniotwórczego, przebiegaj
Ģ
cego w czasie. Znaczenia cz
Ģ
stkowe składaj
Ģ
si
ħ
na sens dzieła. Czynnikami współtworz
Ģ
cymi sens dzieła s
Ģ
składniki (słowa, elementy
d
Ņ
wi
ħ
kowe, formy gramatyczne, czynniki syntaktyczne – budowa zda
ı
, frazeologia, składniki
tematyczne) – w utworze poetyckim. Rol
ħ
znaczeniotwórcz
Ģ
odgrywaj
Ģ
te
Ň
sposoby u
Ň
ycia w
dziele tych elementów (chwyty artystyczne), wzajemne stosunki mi
ħ
dzy elementami (np.
mi
ħ
dzy układem głosek – eufoni
Ģ
a znaczeniem słów). No
Ļ
nikami sensu dzieła s
Ģ
składniki
tzw. tre
Ļ
ciowe (tematyczne) i formalne. Formalne s
Ģ
nosicielami znacze
ı
, cz
Ģ
stkowymi
znakami. Tre
Ļ
ciowe s
Ģ
znakami, które pełnego znaczenia nabieraj
Ģ
w kontek
Ļ
cie dzieła.
Cech
Ģ
ka
Ň
dej sztuki jest poł
Ģ
czenie konkretno
Ļ
ci z ogólno
Ļ
ci
Ģ
. Dzieło oznacza rzeczywisto
Ļę
jako cało
Ļę
składników i cz
ħĻ
ci. Stosunek sztuki do rzeczywisto
Ļ
ci jest dialektyczny,
historycznie zmienny.
3) Funkcja dzieła sztuki.
Poj
ħ
cie funkcji dotyczy stosunku dzieła do odbiorcy i społecze
ı
stwa. Dzieło mo
Ň
e
pełni
ę
kilka funkcji (np. poznawcz
Ģ
, wychowawcz
Ģ
, estetyczn
Ģ
) i mo
Ň
e te funkcje zmienia
ę
w
przebiegu historycznym.
Funkcja poznawcza polega na wyposa
Ň
eniu
Ļ
wiata przedstawionego dzieła w
informacje i opinie odnosz
Ģ
ce si
ħ
do pozaliterackiej rzeczywisto
Ļ
ci i kształtuj
Ģ
ce wiedz
ħ
odbiorcy o jej mechanizmach i realiach.
Funkcja wychowawcza znajduje wyraz w takich elementach budowy i tre
Ļ
ci dzieła,
które mog
Ģ
oddziaływa
ę
na ideow
Ģ
i etyczn
Ģ
Ļ
wiadomo
Ļę
odbiorców i skłania
ę
ich do
okre
Ļ
lonych zachowa
ı
w
Ň
yciu prywatnym czy publicznym.
Funkcja estetyczna kształtuje stosunek człowieka do rzeczywisto
Ļ
ci. Realizuje si
ħ
poprzez takie ukształtowanie dzieła sztuki, które mo
Ň
e skupia
ę
uwag
ħ
odbiorcy na swej
niepowtarzalno
Ļ
ci artystycznej i wywoła
ę
swoiste prze
Ň
ycie estetyczne. Wypowied
Ņ
mo
Ň
e
by
ę
zdominowana przez nastawienie na sw
Ģ
własn
Ģ
budow
ħ
, czyni
Ģ
c wyrazistymi takie
elementy, które nie s
Ģ
niezb
ħ
dne z punktu widzenia realizacji wszystkich pozostałych funkcji
– i na nich wła
Ļ
nie skupiaj
Ģ
c uwag
ħ
odbiorcy (np. rytm w wierszu, instrumentacja głoskowa).
Nie ma konkretnego celu, nie wi
ĢŇ
e si
ħ
z podejmowaniem
Ň
adnego praktycznego zadania.
Sztuka pod wpływem tej funkcji zmierza do wszechstronnej wielofunkcyjno
Ļ
ci. Pomaga
człowiekowi
przezwyci
ħŇ
y
ę
jednostronno
Ļę
.
Sprzyja
rozwojowi
twórczej
inicjatywy
człowieka.
Funkcja dzieła ze stanowiska jednostki to zespół
Ň
ywych energii, które znajduj
Ģ
si
ħ
w
napi
ħ
ciu i konflikcie.
Funkcje dzieła to dynamiczny ruch.
Czynnikiem indywidualizuj
Ģ
cym funkcje s
Ģ
odbiorcy, grupy socjalne,
Ļ
rodowiska
społeczne i warstwy.
Je
Ļ
li
artysta
przystosowuje
struktur
ħ
do
okre
Ļ
lonej
funkcji
to
wprowadza
subiektywizm.
Niezb
ħ
dnym
warunkiem
oddziaływania
utworu
jest
poczucie
swobody
w
decydowaniu o funkcyjno
Ļ
ci.
Podsumowuj
Ģ
c, Mukarovsky pisze,
Ň
e jeden z badaczy – Lessing okre
Ļ
lił,
Ň
e
strukturalizm, traktuj
Ģ
c sztuki jako struktury zwi
Ģ
zane dialektycznymi, historycznie
zmiennymi napi
ħ
ciami, dostrzega przebiegaj
Ģ
ce mi
ħ
dzy nimi granice, wynikaj
Ģ
ce ze specyfiki
ich materiałów i mo
Ň
liwo
Ļ
ci ich wzajemnego zbli
Ň
enia, przenikania si
ħ
i substytuowania w
okre
Ļ
lonych sytuacjach rozwojowych.
Zofia Mitosek – „
Strukturalistyczne orientacje w badaniach literackich
”
Zofia Mitosek w tym tek
Ļ
cie wyja
Ļ
nia poj
ħ
cie strukturalizmu i struktury, pisze o
metodzie strukturalnej de Saussure’a, zwi
Ģ
zkach strukturalizmu z filozofi
Ģ
XX w.,
strukturalizmie czeskim (teoria dzieła literackiego Mukarovsky’ego), koncepcji j
ħ
zyka
poetyckiego, teorii procesu historycznoliterackiego i zarysie teorii komunikacji.
Strukturalizm to postawa badawcza, która ujmuje zjawiska jako elementy pewnych
cało
Ļ
ci. Struktura to funkcjonalna i dynamiczna cało
Ļę
lub sie
ę
stosunków mi
ħ
dzy jej
elementami. Od XVI w. terminu struktura zacz
ħ
to u
Ň
ywa
ę
na oznaczenie układu lub
organizacji cz
ħĻ
ci danego dzieła. Wg Levi-Straussa infrastruktura to porz
Ģ
dek elementów
uwikłanych we wzajemne stosunki. Współczesny strukturalizm nastawia si
ħ
na poszukiwanie
cech wspólnych w całej aktywno
Ļ
ci człowieka, w j
ħ
zyku, ekonomii, obyczajowo
Ļ
ci i sztuce.
Celem człowieka jest porozumienie, a poszczególne jego zachowania i wytwory funkcjonuj
Ģ
w obr
ħ
bie społecznych praktyk komunikacyjnych. Indywidualna działalno
Ļę
jest realizacj
Ģ
reguł systemowych. W uj
ħ
ciu strukturalnym znaki kultury opisuje si
ħ
ze wzgl
ħ
du na
porz
Ģ
dek, układ i realizacj
ħ
obiektywnych norm porozumienia, a nie na tre
Ļę
.
Metoda strukturalna w „
Kursie j
ħ
zykoznawstwa ogólnego
” de Saussure’a: J
ħ
zyk to
autonomiczny, niezale
Ň
ny od rzeczywisto
Ļ
ci system znaków. Znaczenie poszczególnego
znaku wynika z jego miejsca w systemie. J
ħ
zyk istnieje jako system ró
Ň
nic.
ņ
eby wyra
Ň
a
ę
my
Ļ
li i komunikowa
ę
si
ħ
, trzeba opanowa
ę
system j
ħ
zyka. Oprócz leksyki mówi
Ģ
cy musi
posiada
ę
znajomo
Ļę
systemów ustalonych reguł wypowiedzi, kodu oraz umiej
ħ
tno
Ļę
operacji
metaj
ħ
zykowych. Lingwi
Ļ
ci powinni oddziela
ę
system j
ħ
zykowy (langue) od wypowiedzi
jednostkowej (parole). J
ħ
zyk jest kompletnym zbiorem mo
Ň
liwo
Ļ
ci. Wypowied
Ņ
stanowi
jednostkow
Ģ
, przypadkow
Ģ
realizacj
ħ
tych mo
Ň
liwo
Ļ
ci. J
ħ
zyk jest przedmiotem badania
systemu mo
Ň
liwo
Ļ
ci wypowiadania. Badacz wydziela swój przedmiot z cało
Ļ
ci
do
Ļ
wiadczenia społecznego na zasadzie abstrakcji. Wg N. Turbieckiego struktura jest
porz
Ģ
dkiem relacji w obr
ħ
bie systemu fonologicznego, pó
Ņ
niej układem elementów w obr
ħ
bie
wypowiedzi. Działalno
Ļę
człowieka jest realizacj
Ģ
stałych konwencji, systemów, kodów.
Semiologia to nauka, która bada
Ň
ycie znaków na obszarze
Ň
ycia społecznego.
Zwi
Ģ
zki strukturalizmu z filozofi
Ģ
– pocz
Ģ
tek XX w.: Fenomenologia Edmunda
Husserla. Formalizm rosyjski, Praskie Koło Lingwistyczne, twórc
Ģ
był Roman Jakobson.
Współpraca z j
ħ
zykoznawc
Ģ
Turbieckim i etnografem Bogatynewem. W my
Ļ
l formalistów
rosyjskich strukturalizm zakładał,
Ň
e dzieło literackie jest wypowiedzi
Ģ
j
ħ
zykow
Ģ
. Poł
Ģ
czenie
poetyki i j
ħ
zykoznawstwa doprowadziło do ukształtowania si
ħ
strukturalnej teorii literatury.
Przed II wojn
Ģ
Ļ
wiatow
Ģ
centrum strukturalizmu była Czechosłowacja: Jakobson, Turbiecki,
Mathesius, Havranek, Vodicka, Mukarovski. W Polsce: Siedlecki. W Wilnie: Hopensztand,
Mayenowa,
ņ
ółkiewski. W 1937 r. zostały wydane: Siedleckiego „
Studia z metryki polskiej
”,
„
Trzy dziedziny bada
ı
nad wierszem
” a warszawscy poloni
Ļ
ci redaguj
Ģ
tom przekładów: „
Z
zagadnie
ı
stylistyki
” zawieraj
Ģ
cy teksty Spitzera, Vosslera, Winogradowa, wst
ħ
p
Łempickiego, posłowie Budzyka. W 1946 r. Budzyk redaguje tom „
Stylistyka teoretyczna w
Polsce
” z tekstami Wóycickiego i Hopensztanda. W 1948 r. zostaje zawieszona działalno
Ļę
Praskiego Koła Lingwistycznego. Jakobson rozpowszechnił metod
ħ
strukturaln
Ģ
na
Zachodzie. Zainspirował Levi-Straussa do bada
ı
w etnologii, Benveniste’a do semantyki
wypowiedzi. Od 1956 r. strukturalizmem zajmuje si
ħ
Barthes. Z Budzykiem w 1955r. grupa
badaczy utworzyła Katedr
ħ
Teorii Literatury na Wydziale Polonistyki UW. W 1957 r.
Głowi
ı
ski, Okopie
ı
-Sławi
ı
ska i Sławi
ı
ski wydali wiadomo
Ļ
ci z teorii literatury, w 1962 r.
„
Zarys teorii literatury
”. Polscy strukturali
Ļ
ci to te
Ň
Kostkiewiczowa, Bartoszy
ı
ski,
Balcerzan. Inspiracje strukturalizmu w literaturoznawstwie doprowadziły do powstania: teorii
dzieła literackiego, koncepcji j
ħ
zyka poetyckiego, teorii procesu historycznoliterackiego,
zarysu teorii komunikacji.
Teoria dzieła literackiego: W 1931 r. Mukarovsky napisał,
Ň
e dzieło sztuki jest
struktur
Ģ
- systemem składników estetycznie aktualizowanych i zorganizowanych w zło
Ň
on
Ģ
hierarchi
ħ
, która jest zespolona przez dominacj
ħ
jednego ze składników nad innymi.
Fonologia wpłyn
ħ
ła na ró
Ň
ne wersje strukturalizmu oraz na badania nad j
ħ
zykiem poetyckim.
Udowodnił,
Ň
e znaczenia poszczególnych składników wiersza maj
Ģ
charakter dynamiczny,
podlegaj
Ģ
prawu akumulacji semantycznej. Ka
Ň
dy element wypowiedzi zyskuje pełny sens po
wł
Ģ
czeniu go do jednostki nadrz
ħ
dnej. Struktura poetycka kształtuje si
ħ
w wyniku nakładania
si
ħ
poziomów: fonologicznego, prozodycznego, leksykalnego, zdaniowego. Prawa integracji
decyduj
Ģ
o szczególnej roli kontekstu w poetyckim nazywaniu. Obraz poetycki cechuje
osłabiona wi
ħŅ
z rzeczywisto
Ļ
ci
Ģ
, dynamika znaczeniowa kontekstu pot
ħ
guje ró
Ň
norodne
odniesienia. Istotn
Ģ
cech
Ģ
poezji jest wieloznaczno
Ļę
.
Koncepcja j
ħ
zyka poetyckiego: W uj
ħ
ciu strukturalnym j
ħ
zyk poetycki jest pewnym
systemem wyra
Ň
ania nadbudowanym nad j
ħ
zykiem naturalnym i sfunkcjonalizowanym
wobec zada
ı
estetycznych. Jest to j
ħ
zyk, którego konstrukcja ma przyci
Ģ
ga
ę
uwag
ħ
odbiorcy.
Jakobson uwa
Ň
a poetycko
Ļę
za funkcj
ħ
, a nie dialekt czy subkod. Istnieje jeden j
ħ
zyk
(narodowy) i wiele praktyk funkcjonalnych. Wszystkie one podlegaj
Ģ
zasadom gramatyk,
chocia
Ň
wykorzystuj
Ģ
je odmiennie. Poezja jest mow
Ģ
w funkcji estetycznej. Mukarovsky
podkre
Ļ
lał,
Ň
e jedynym wyznacznikiem poetycko
Ļ
ci jest autoteliczny charakter wypowiedzi.
Wg Jakobsona poetycko
Ļę
jest jedn
Ģ
z wła
Ļ
ciwo
Ļ
ci ka
Ň
dej wypowiedzi j
ħ
zykowej. Utwór
literacki nie jest niczym wi
ħ
cej ni
Ň
tylko komunikatem j
ħ
zykowym. Funkcja poetycka to
nastawienie na sam komunikat, skupienie si
ħ
na komunikacie dla niego samego. Jakobson
opisuje mechanizmy, które zmieniaj
Ģ
wypowied
Ņ
w dzieło sztuki. Indywidualna praktyka
artystyczna jest projekcj
Ģ
istniej
Ģ
cych wcze
Ļ
niej ogranicze
ı
systemowych. Taka koncepcja
twórczo
Ļ
ci jest charakterystyczna dla całego strukturalizmu: systemowo
Ļę
i powtarzalno
Ļę
dominuj
Ģ
nad jednostkowymi dokonaniami. Oryginalno
Ļę
polegałaby na umiej
ħ
tnym
posługiwaniu si
ħ
ograniczeniami, jakie narzucaj
Ģ
konwencje.
Teoria procesu historycznoliterackiego: Relacja langue-parole okre
Ļ
la teori
ħ
procesu
historycznoliterackiego. Uczeni ze szkoły praskiej stwierdzili,
Ň
e rozwój literatury jest
rozwojem struktur estetycznych i społecznych determinacji zjawisk artystycznych.
Mukarovsky pisał,
Ň
e dzieło literackie stanowi dialektyczn
Ģ
cało
Ļę
znaczeniow
Ģ
, która
zmienia sens w zale
Ň
no
Ļ
ci od kontekstu. Kontekst te
Ň
ma charakter strukturalny: tworz
Ģ
go
nadrz
ħ
dne cało
Ļ
ci literackie oraz nierozerwalne normy i oczekiwania odbiorcy. Vodicka w
„
Historii literatury: Jej problemy i zadania
” (1942) mówi o oddziaływaniu struktury na
własne elementy: cało
Ļę
nadrz
ħ
dna byłaby systemem determinuj
Ģ
cym struktury ni
Ň
szego
stopnia. Kategoria struktury powstaje w drodze synchronicznego przekroju przez dzieje
literatury. Rozwój literatury jest przypadkowym nast
ħ
pstwem systemów literackich.
Osobowo
Ļę
, która jest empirycznym podmiotem twórczo
Ļ
ci nie tworzy struktury literackiej.
Pisarz realizuje tylko mo
Ň
liwo
Ļ
ci systemu. Dla strukturalistów polskich systemem jest
głównie tradycja literacka. Sławi
ı
ski pisze,
Ň
e wypowied
Ņ
literata jest u
Ň
yciem tradycji, tak,
jak na ni
Ň
szym poziomie jest „u
Ň
yciem” langue. System zyskuje realno
Ļę
w ramach
wypowiedzi, ale wypowied
Ņ
jest funkcj
Ģ
systemu. Proces historycznoliteracki przebiega w
obszarze literackim. Tradycja jest układem wielopoziomowym, jej elementy stanowi
Ģ
krystalizacj
ħ
ró
Ň
nych szeregów historycznych.
Zarys teorii komunikacji: Warunkiem zrozumienia wypowiedzi jest opanowanie jej
kodu. Odbiorca powinien zna
ę
j
ħ
zyk, którym posługuje si
ħ
nadawca. Osoba konkretnego
autora jest w uj
ħ
ciach strukturalnych zast
Ģ
piona przez poj
ħ
cia funkcjonalne, takie jak podmiot
czynno
Ļ
ci twórczych. J
ħ
zyk, którym literatura si
ħ
posługuje, stanowi realizacj
ħ
j
ħ
zyka
naturalnego, ale znaczenia wypowiedzi literackiej funkcjonuj
Ģ
w obr
ħ
bie cało
Ļ
ci
nadbudowanych nad tym j
ħ
zykiem tj. gatunek, tradycja literacka, konwencja czy styl.
Czytelnik, który ma zrozumie
ę
dzieło literackie, powinien opanowa
ę
kody ponadj
ħ
zykowe.
Komunikacja literacka dokonuje si
ħ
w j
ħ
zyku, który nie jest to
Ň
samy z mow
Ģ
: w j
ħ
zyku norm
literackich epoki, kierunku, kultury artystycznej. Poetyka bardzo dokładnie zarysowała obraz
odbiorcy. U Głowi
ı
skiego w „
Wirtualnym odbiorcy w strukturze utworu poetyckiego
”
odbiorca wirtualny to zało
Ň
ony w strukturze tekstu „osobnik”, który opanował j
ħ
zyk dzieła
tzn. inwentarz norm i konwencji okre
Ļ
laj
Ģ
cych jego budow
ħ
. Adresat taki jest pewn
Ģ
norm
Ģ
i
nie ma nic wspólnego z faktycznym czytelnikiem, stanowi kategori
ħ
wewn
Ģ
trztekstow
Ģ
.
Czytelnik wirtualny to kto
Ļ
, kto w swej lekturze sterowany jest poprzez struktur
ħ
odbioru.
Czytelnik faktyczny czyta utwór stosownie do własnych norm i własnego uposa
Ň
enia
kulturowego. Ka
Ň
dy czytelnik
Ň
yje w kulturze literackiej, która narzuca swoim uczestnikom
okre
Ļ
lone normy. Oddziałuj
Ģ
przez szkoł
ħ
, opini
ħ
publiczn
Ģ
, krytyk
ħ
literack
Ģ
. W uj
ħ
ciu
strukturalnym te pozatekstowe normy lektury maj
Ģ
moc sterownicz
Ģ
równie siln
Ģ
jak system
j
ħ
zyka. Strukturalna teoria opowiadania opiera si
ħ
na modelu lingwistycznym. Strukturali
Ļ
ci
interesuj
Ģ
si
ħ
fabuł
Ģ
traktowan
Ģ
jako niezale
Ň
ne od rodzaju materiału semiotycznego
opowiadanie. Opowiadanie to kombinacja elementarnych jednostek, które tworz
Ģ
paradygmat
danego korpusu tekstów. Funkcje s
Ģ
jednostkami koreluj
Ģ
cymi. Postaci w opowiadaniu
podporz
Ģ
dkowane s
Ģ
funkcjom. Okre
Ļ
la je nie tyle charakter, ile udział w pewnej sferze
działa
ı
. Na histori
ħ
składaj
Ģ
si
ħ
dwa poziomy: poziom funkcji i poziom działa
ı
postaci, gdy
Ň
to one okre
Ļ
lone s
Ģ
przez działania. Narracja literacka jako wypowied
Ņ
j
ħ
zykowa jest zawsze
wykładnikiem okre
Ļ
lonego porz
Ģ
dku społecznego. Ewolucja bada
ı
nad opowiadaniem
odtwarza ewolucj
ħ
strukturalizmu: nauka o formach znaczenia, metoda analizy spójnych
cało
Ļ
ci tekstowych, uj
ħ
cie ró
Ň
nych sfer kultury jako homogenicznych u wyodr
ħ
bnionych od
innych dziedzin struktur.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

slaveofficial.keep.pl