[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ROKU PAŃSKIEGO 1657
Mieliśmy wojnę węgierską, na którą były zaciągi
1
nowe; między którymi zaciągał też Filip Piekarski,
krewny mój, z której racyej i ja tam pojechałem.
Złodziej Węgrzyn, szalony Ra-kocy
2
, świerzbiała go
skóra, tęskno
3
go było z pokojem; zachciało mu się
polskiego czosnku, który mu ktoś na żart schwa-lił,
że miał być lepszego, niżeli węgierski, smaku.
Jako Kserkses
4
ob caricas Atticas
podniósł przeciwko
Grecyi wojnę, tak i pan Rakocy podobnąż
szczęśliwością we czterdziestu tysięcy Węgrów z
Multanami
5
, Kozaków zaciągnąwszy
altero tanio,
wybrał się na czosnek do Polski, aleć dano mu nie
tylko czosnku, ale i dzięgielu
6
z kminem. Bo jak on
tylko wyszedł za granicę, zaraz Lubomirski Jerzy
7
poszedł w jego zie-
1
Zaciąg -
werbunek do wojska; w XVII wieku pospolite ruszenie nie spełniało już
swego zadania, więc wobec ciągłych wojen uciekano się do werbunku ochotników.
2
Mowa tu o Jerzym II Rakoczym, księciu siedmiogrodzkim (1648 - 1660).
3
Tęskno go było za pokojem -
sprzykrzył mu się pokój.
4
Kserkses
- król perski; w wojnie z Grecją zajął Attykę i Ateny, które polecił zburzyć.
5
Multani
- Wołosi.
6
Dać dzięgielu z kminem
- przysł. - dokuczyć mocno: dzięgiel - roślina o ostrym smaku
i zapachu.
7
Jerzy Lubomirski
- marszałek wielki koronny i hetman polny koronny; z czasem
przywódca rokoszu.
mię, palił, ścinał, gdzie tylko zasiągi, wodę a ziemię
zostawił. A potem od matki Rakocego wielki okup
wziąwszy, wyszedł synowi perswadować, żeby nie
wszystkiego czosnku zjadał, przynajmniej na
rozmnożenie zostawił. A my też już z Czarnieckim
posługowali, jakeśmy umieli: i tak szczęśliwie najadł
się czosnku, że wojsko wszystko zgubił, sam się w
[nasze] ręce dostał, potem uczyniwszy targ o swoją
skórę, pozwolił miliony i oprosiwszy sobie zdrowie
1
,
jako Żyd kałauzowany
2
do granice [w] bardzo
małym poczcie samokilk
3
tylko, zostawił
in
oppiqneratione
umówionego okupu wielgomożnych
grofów katanów
4
, którzy zrazu wino pili, na srebrze
jadali w Łańcucie
5
; jak było nie widać okupu, pijali
wodę, potem drwa do kuchni rąbali i nosili i w tej
nędzy żywot skończyli. Okup przepadł; on też sam,
że nigdzie nie miał oka wesołego, bo gdzie się
obrócił, wszędzie płacz i przekleństwo słyszał od
synów, mężów, braci, których na wojnie polskiej
pogubił, wpadł w desperacyą i umarł. Otóż tobie
czosnek!
Kiedy na tę wojnę wyjeżdżał, pożegnawszy się z
matką, wsiadł na konia; w oczach jej padł koń pod
nim. Kiedy mu matka perswadowała, żeby zaniechał
tej wojny mówiąc, że to znak jest niedobry,
odpowiedział, że to nogi końskie złe, ale nie znak.
Przesiadł się tedy na inszego; złamał się pod nim dyl
w moście i znowu spadł z konia; i na to powiedział,
że dyl był zły. Jak to przecie te
praesagia
zwyczajnie
rady się weryfikują
6
.
1
Aluzja do okupu, jaki Rakoczy zobowiązał się złożyć, gdy go
wojska pol skie okrążyły pod Czarnym Ostrowem na Podolu.
2
Kałauzowany -
prowadzony pod strażą.
3
Samokilk -
sam z kilku towarzyszami.
4
Katan -
żołnierz, wiarus.
5
Łańcut
- miasto w wojew. rzeszowskim, w XVII w. siedziba
Lubomirskich.
6
Weryfikować
- sprawdzać.
ROKU PAŃSKIEGO 1658
Król z jednym wojskiem pod Toruniem; drugie
wojsko w Ukrainie; nasza zaś dywizya z panem
Czarnieckim. Pod Drahimem
1
staliśmy przez
miesięcy trzy.
In decursu Augusti
poszliśmy do
Daniej na sukurs królowi duńskiemu
2
, który uczynił
aversionem
wojny szwedzkiej u nas w Polszcze; nie
tak ci to on podobno uczynił ex
commiseratione
nad
nami, lubo ten naród jest
ab antiquo
przychylny
narodowi polskiemu, jako dawne świadczą pisma, ale
przecie mając
innatum
przeciwko Szwedom
odium
i
owe zawzięte
m vicinitate inimicitias, nactus
occasionem,
za którą mógł się krzywd swoich
wtenczas, kiedy król szwedzki był zabawny
3
wojną w
Polszcze, pomścić, wpadł mu z wojskiem w państwo,
bił, ścinał i zabijał. Gustaw, jako to był
wojennik
wielki i szczęśliwy, powróciwszy stąd, a niektóre
fortece w Prusiech osadziwszy, potężnie
oppressit
Duńczyków tak, że i swoje od nich odebrał i państwo
ich prawie wszystko opanował, Duńczyk tedy
koloryzując
4
rzecz swoje, że to właśnie
per amorem
gentis nostrae
uczynił, że
pacta
złamał i wojnę
przeciwko Szwedom podniósł, prosi o sukurs
5
Polaków, prosi
1
Drahim
- miasteczko w wojew. poznańskim.
2
Mowa tu o Fryderyku III (1648 - 1670).
3
Zabawny -
tu zajęty.
4
Koloryzować
barwić.
5
Sukurs -
pomoc, zasiłek.
też i cesarza
1
. Cesarz wymówił się paktami, które
miał z Szwedem, z tej racyej posłać posiłków nie
może; druga ekskuzacya
2
, że wojska
protunc
nie
miał, pozwoliwszy królowi polskiemu wszystkiego
zaciągnąć na jego usługę. Król tedy nasz posyła
Czarnieckiego z sześciu tysięcy wojska naszego.
Posyła to
ąuldem
z swego ramienia generała
Montekukulego
3
z wojskiem cesarskim. Tam kazano
nam iść komunnikiem
4
. Wilhelm zaś, kurfistrz
brandoburski, był
in persona
króla polskiego i on to
był nad tymi wojskami
quasi supremum caput.
Zostawiliśmy tedy tabory nasze w Czaplinku
5
, mając
nadzieję powrócić do nich najwięcej za pół roka.
Tam, kiedyśmy wychodzili, było medytacyi bardzo
wiele i różnych w ludziach wojskowych. Alterowało
6
to niejednego, że to iść za morze, iść tam, gdzie
noga polska nigdy nie postała, iść z sześciu tysięcy
wojska przeciwko temu nieprzyjacielowi do jego
własnego państwa, któregośmy potencyi
7
w ojczyźnie
naszej wszystkimi siłami nie mogli wytrzymać. A
jeszcze też nie było
conclusum,
żeby wojsko
cesarskie miało z nami pójść
.
Ojcowie do synów
pisali, żony do mężów, żeby tam nie chodzić, choćby
zasług
8
i pocztów
9
postradać; bo wszyscy nas sądzili
za zgubionych. Ojciec jednak mój, lubo mię miał
jednego tylko, pisał do mnie i rozkazał, żebym, imię
Boskie wziąwszy na pomoc, tym się najmniej nie
konfudował
10
, ale szedł śmiele tam, gdzie jest wola
wodza, pod błogosławieństwem ojcowskim i ma-
1
Tj. cesarza niemieckiego, Leopolda I (1658-1705).
2
Ekskuzacja -
wytłumaczenie.
3
Montekukuli
- Rajmond Montecuccoli - generał cesarski.
4
Komunik
- jazda bez taborów.
5
Czaplinek
- miasto na Fomorzu zachodnim.
6
Alterować -
gniewać, niepokoić.
7
Potencja -
siła.
8
Zasługi -
w ogóle zapłata wysłużona - tu żołd.
9
Poczet -
oddział czeladzi towarzyszący szlachcicowi na
wojnę.
10
Konfudować się -
zmieszać się.
cierzyńskim, obiecując gorąco do majestatu Boskiego
supplikować
1
i upewniając mnie, że mi i włos z
głowy nie spadnie bez woli Bożej. Gdyśmy tedy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

slaveofficial.keep.pl