[ Pobierz całość w formacie PDF ]
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA NIEPEŁNOSPRAWNYCH
INTELEKTUALNIE STOPNIA LEKKIEGO
Jarosław Baranowski
1
J. Śniadecki, 1805
W roku 2003 przeprowadzono badania ankietowe dotyczące
aktywności fizycznej niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu
lekkim, którymi objęto uczniów w wieku 15–17 lat z klas gimnazjalnych
szkół specjalnych z terenu Górnego Śląska. Zbadano łącznie 123
dziewcząt i 164 chłopców. Grupę porównawczą stanowiło 81 dziewcząt i
134 chłopców z Gimnazjów nr 1 i 8 w Bytomiu. Stwierdzono, że tylko co
druga z dziewcząt i ponad 62% chłopców niepełnosprawnych
intelektualnie w stopniu lekkim podejmuje aktywność fizyczną w czasie
wolnym od nauki. Ich rówieśnicy ze szkół powszechnych w obu
przypadkach są aktywniejsi.
Słowa kluczowe:
aktywność fizyczna, niepełnosprawność intelektualna
Wstęp
W procesach wychowania i kształcenia fizycznego za podstawowy
stymulator rozwoju psychosomatycznego człowieka i główny czynnik
fizycznego oddziaływania uznaje się aktywność fizyczną („physical
activity”) [Osiński 1996]. Jest ona determinantem sprawności fizycznej,
1
Katedra Analiz Systemowych w Sporcie; opiekun naukowy prof. dr hab. Igor Ryguła.
7
„Hodować więc dziecię we względzie fizycznym albo lekarskim jest
to je tak pielęgnować i tak prowadzić, ażeby nie tylko życie i zdrowie od
wszelkiego uchronić szwanku, ale nadto to ostatnie tak zabezpieczyć i
utwierdzić, aby przez to dobry byt i szczęście człowieka na całe życie
zapewnić”
czynnikiem integrującym składnik zdrowego stylu życia, utrzymującym
lub poprawiającym sprawność funkcjonalną organizmu. Jest także
czynnikiem zapobiegającym chorobom, szczególnie układu krążenia,
radzeniu sobie ze stresem oraz terapii wielu zaburzeń i chorób. W
ostatnich latach aktywność fizyczną uznaje się za podstawowy element
zdrowego stylu życia, zapobieganiu chorobom, radzenie sobie ze
stresami, terapii wielu zaburzeń i chorób. Aktywność fizyczna wzmacnia
także układ nerwowy oraz zwiększa zdolność do pracy umysłowej.
Spośród wielu definicji aktywność, szczególnie w odniesieniu do
oligofrenopedagogiki, należy postrzegać jako proces edukacyjny, którego
najważniejszym elementem jest uzyskanie nawyku ruchu [Oja 1995].
Wiedza o poziomie sprawności fizycznej ma służyć przede
wszystkim celom diagnostycznym, wspierać zmiany w zachowaniach
zdrowotnych. Stąd też
coraz częściej pojawiają się propozycje
zastąpienia dotychczas stosowanego terminu „health – related fitness”
(sprawność ukierunkowana na zdrowie) [Osiński 2000] poprzez „health –
related physical activity” (aktywność zdrowotna). Propozycje te
wynikają z obserwacji, że wiele osób postrzegających siebie jako
słabszych w poszczególnych próbach motorycznych
(w tym
niepełnosprawni umysłowo) uznaje, że rozwijanie aktualnego pułapu
sprawności nie ma sensu. Poziom sprawności ukierunkowanej na
zdrowie osobnika (i populacji) powinien być raczej określany przez
uczestnictwo w aktywności fizycznej, aniżeli posiadany aktualnie
poziom poszczególnych sprawności motorycznych [Osiński 1999].
W statystykach większości krajów cywilizowanych podaje się, że
upośledzenie umysłowe dotyczy około 3% całej populacji [CCSD’s
2001]. Z badań przeprowadzonych w pierwszej połowie lat 90-tych
wynikało, że w Polsce żyło wtedy około 470 tys. ludzi upośledzonych
umysłowo, w tym 270 tys. dzieci. Obecnie w Polsce mamy ponad milion
ludzi upośledzonych umysłowo w różnym stopniu [Marchewka 1999].
Niepełnosprawni intelektualnie w stopniu lekkim są najliczniejszą
8
populacją wśród wszystkich odchylonych od normy intelektualnej
[Wyczesany 2002].
Osoby z lekkim odchyleniem od normy intelektualnej potrafią
prawidłowo ocenić swoją sytuację, nazwać swoje odczucia, zdefiniować
różne, nawet abstrakcyjne pojęcia. Potrafią dostrzec istnienie
nieprawidłowych relacji w otoczeniu i ustosunkować się do nich
[Kościelak 1996].
Badania nad sprawnością fizyczną osób niepełnosprawnych
intelektualnie mają kilkudziesięcioletnią historię [Pańczyk 79, Slężyński,
Zosgórnik 91, Momola, Marszałek 96, Maszczak 94] jednak badanie
zainteresowań aktywnością fizyczną, rekreacją i turystyką dzieci i
młodzieży specjalnej troski nie było dotychczas przedmiotem znaczących
prac badawczych [Brzeziński 1999]. Dowodem tego jest fakt, że
literatura (również anglojęzyczna) na temat zainteresowań i wiedzy
dotyczącej aktywności ruchowej wśród osób intelektualnie
niepełnosprawnych, jest bardzo ograniczona [NCPAD 2004].
Koncepcja „specjalnych potrzeb” (special education needs), która
ma zastąpić kategorie upośledzeń umysłowych na rzecz wspólnoty
potrzeb ludzi pełnosprawnych i niepełnosprawnych, wymaga
zidentyfikowania u jednostki tych zakresów i możliwości, w których ma
ona szansę uzyskania pewnych osiągnięć. Warunkiem tych działań jest
wszechstronna i głęboka znajomość danej jednostki, jej potrzeb
intelektualnych, uczuciowych i społecznych. Taka wiedza pozwoli na
właściwy dobór i stosowanie różnego rodzaju zabiegów
usprawniających, korygujących, ale polegających na traktowaniu osoby
niepełnosprawnej jak jednostki pełnosprawnej [Maszczak 1999].
W świetle pobieżnego przeglądu istniejącej literatury można
stwierdzić, że nie dysponujemy odpowiednią wiedzą faktograficzną
dotyczącą przedstawianego problemu.
9
Cel badań
Intencją naszych badań było w szczególności poszukiwanie
odpowiedzi na pytania:
1.
Ilu spośród niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim
podejmuje aktywność fizyczną w czasie wolnym od nauki?
2.
Czy umysłowo niepełnosprawni w stopniu lekkim są świadomi
wpływu aktywności fizycznej na własne zdrowie?
3.
Jaki jest poziom aktywności fizycznej wśród niepełnosprawnych
intelektualnie w stopniu lekkim w porównaniu do rówieśników z
normą intelektualną?
4.
Czy płeć różnicuje przedstawione wyżej problemy?
Materiał, metody i narzędzia badań
Do poszukiwania odpowiedzi na postawione wyżej pytania
zastosowano badania weryfikacyjne typu redukcyjnego [Ryguła 2003].
Badaniami przeprowadzonymi w roku 2003 objęto uczniów umysłowo
niepełnosprawnych w stopniu lekkim w wieku 15–17 lat z klas
gimnazjalnych szkół specjalnych z terenu Rudy Śląskiej (ZSS nr 1),
Mysłowic, Bytomia (ZSS nr 4) i Mikołowa. W badaniach wykorzystano
metodę sondażu diagnostycznego i wywiadu. Zbadano łącznie 123
dziewcząt i 164 chłopców. Różnice liczebności uczniów i uczennic
odzwierciedlają strukturę uczącej się młodzieży w gimnazjach
specjalnych.
Grupę porównawczą stanowiło 81 dziewcząt i 134 chłopców z
Gimnazjów nr 1 i 8 w Bytomiu.
Dla zebrania danych posłużył kwestionariusz ankiety, własnej
konstrukcji, zawierający pytania, dotyczące zainteresowań aktywnością
fizyczną, dbałością o własny wygląd, sposobów spędzania wolnego
czasu. Na postawione pytania uczniowie odpowiadali tak, nie, nie wiem.
Pytania badawcze weryfikowano techniką ex-post-facto [Ryguła 2003.
10
Wyniki badań
W wyniku analizy zebranych danych można stwierdzić, tylko co
druga z dziewcząt i ponad 62% chłopców niepełnosprawnych
intelektualnie w stopniu lekkim podejmuje aktywność fizyczną w czasie
wolnym od nauki. Ich rówieśnicy ze szkół powszechnych w obu
przypadkach są aktywniejsi – 58% dziewcząt i 79% chłopców jest
aktywna fizycznie po zakończeniu zajęć szkolnych (ryc. 1-2.).
80
w normie intelektualnej
62,25
78,75
60
niepełnosprawni umysłowo
%
40
20
0
Ryc. 1. Podejmowanie aktywności fizycznej w czasie wolnym od nauki przez
uczniów gimnazjów specjalnych i powszechnych
60
w normie intelektualnej
niepełnosprawne umysłowo
50
58,5
48
40
%
30
20
10
0
Ryc. 2. Podejmowanie aktywności fizycznej w czasie wolnym od nauki przez
uczennice gimnazjów specjalnych i powszechnych
11
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

slaveofficial.keep.pl