[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->.pos {position:absolute; z-index: 0; left: 0px; top: 0px;}Japoński kodeks karnyJacek IzydorczykJapoński kodeks karnyI. Nowoczesny system prawa karnego w Japonii nie ma zbyt długiej histo-rii. Dopiero po „otwarciu naświat”(tzw. restauracja Meiji), Japonia przystąpi-ła do gruntownej przebudowy swojego ustroju oraz systemu prawa1.Po restauracji Meiji początkowo na prawo japońskie (nie tylko prawo kar-ne) bardzo silny wpływ wywierało prawo francuskie. W 1880 r. przyjęto ko-deks karny i kodeks postępowania karnego, niemalŜe repliki kodeksów kar-nych francuskich2. JednakŜe juŜ wkrótce na prawo japońskie zaczął wywie-rać ogromny wpływ system prawa pruskiego (niemieckiego). W niedługimwięc czasie przyjęto nowy kodeks postępowania karnego (w 1890 r.) oraznowy kodeks karny (w 1907 r.), oba według wzorców pruskich (niemiec-kich)3. Co ciekawe, juŜ w roku 1922 przyjęto kolejny kodeks postępowaniakarnego, takŜe oparty na prawie niemieckim4. Obecnie obowiązujący kodeks1W dziejach Japonii rozróŜnia się następujące okresy: Okres Jōmon (XII tysiąclecie p.n.e. –ok. 300 r. p.n.e.); Okres Yayoi (IV w. p.n.e. – III w.); Okres Kofun (III–VIII w.); Okres Yamato(V–VIII w.); Okres Nara (710–794); Okres Heian (od nazwy kolejnej stolicy, obecnego Kioto,koniec 794–1192); Okres Kamakura (1192–1338); Okres Muromachi (od nazwy dzielnicyKioto, 1338–1573); Okres Azuchi–Momoyama (1573–1603); Okres Tokugawa (inaczej Edo –nazwa pochodzi od stolicy, w której rezydowali shōgunowie z rodu Tokugawa, obecnie Tokio,XVII–XIX w.); Okres Meiji (1868–1912; w 1868 w rezultacie przewrotu cesarz odzyskał pełnięwładzy i jest to początek najnowszej historii Japonii; Meiji – imię pośmiertne panującegowówczas cesarza Mutsuhito). Pośmiercicesarza Mutsuhito na tronie zasiadł Yoshihito(Okres Taishō, 1912–1926). Japonia była juŜ wtedy silnym państwem kapitalistycznym, rzą-dzonym przez partie polityczne, biurokrację (Monbatsu), kręgi wielkiej finansjery (Zaibatsu)i „kliki” wojskowe (Gunbatsu). Następny był Okres Shōwa (pośmiertne imię cesarza Hirohito,1926–1989). W 1989 na tron wstąpił aktualnie panujący cesarz Akihito i ten okres zwie sięHeisei [zob. S. N. E i s e n s t a d t, Japanese civilization – a comparative view, Chicago–London 1996, s. 163–174; A. K oś ć,Filozoficzne podstawy prawa japońskiego w perspekty-wie historycznej, Lublin 2001, s. 77; L. L e s z c z yńs k i,Gyoseishidow japońskiej kulturzeprawnej, Lublin 1996, s. 10; R. H. P. M a s o n, J. G. C a i g e r, A history of Japan (revisededition), Tokyo–Rutland–Singapore 1997; E. P a ł a s z - R u t k o w s k a, K. S t a r e c k a, Japo-nia – historia państwświataXX wieku, Warszawa 2004, s. 17–26; E. O. R e i s c h a u e r, Ja-pan – the story of a nation (fourth edition), Boston–Rutland–Tokyo 1990; J. T u b i e l e w i c z,Historia Japonii, Wrocław 1984; P. V a r l e y, Kultura japońska, Kraków 2006, s. 1 i n.]. Po-nadto zob. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1997.2H i r o s h i O d a, Japanese law (2nd ed.), Oxford 1999, s. 62. Zob. takŜe J. I z y d o r c z y k,Japoński kodeks postępowania karnego, Prok. i Pr. 2007, nr 4, s. 105–120.3S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal law of Japan – the general part, Littleton 1997, s. XIII;H i r o s h i O d a, Japanese law, London–Dublin–Edinburgh 1992, s. 27.4Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, Japanese criminal procedure, New York 1965, s. 16.Prokuraturai Prawo 5, 2008131J. Izydorczykpostępowania karnego pochodzi z roku 19485, zaś kodeksu karnego po woj-nie nie zmieniano – wciąŜ więc obowiązuje kodeks z 1907 r.II. Przechodząc do omawiania kodeksu karnego (Keihō), aktualnie obo-wiązującego w Japonii, naleŜy przypomnieć,Ŝedawny kodeks karny z roku1880 (Great Council of State Decree No. 36 of 1880) był oparty na projekciefrancuskiego eksperta Emile Gustave Émile Boissonade de Fontarabiez Uniwersytetu Paryskiego, który przybył do Japonii w 1873 r. na zaprosze-nie władz japońskich6. To właśnie w tamtym kodeksie karnym wprowadzonopo raz pierwszy w historii japońskiego prawa karnego zasadęnullum crimen,nulla poena sine lege.Poza tym w kodeksie karnym z 1880 r. wprowadzonozasadę równości wobec prawa (była to takŜe wielka nowość), jak i załoŜenie,Ŝewina ma charakter indywidualny7.W czasach Tokugawa (przed restauracją Meiji) dominowała bowiemw pełni konfucjańska filozofia – i dotyczyło to takŜe prawa karnego material-nego (jak i procesu karnego). Przede wszystkim to rząd miał uczyć obywatelico jest moralne, a stosowanie prawa było rzeczą drugorzędną. Przykładowo,tzw. Kodeks Stu Artykułów (O–SadamegakiHyakkajō)z 1742 r. byłw zasadzie jedynie formą instrukcji dla urzędników, którą zresztą trzymanow tajemnicy przed poddanymi (to nie byli wówczas obywatele). Oczywiścieówcześni poddani wiedzieli mniej więcej za co mogą zostać ukarani, jednakw praktyce własnej wolności i własnegoŜyciapewni być nie mogli.W ówczesnej Japonii uwaŜano,Ŝeprzestępstwa i kary naleŜy utrzymywać56Law No. 131, 1948 (ze zmianami).Wcześniej (w roku 1872) do Japonii przybył Georges Bousquet, który został doradcą praw-nym rządu japońskiego. Przebywał w Japonii przez cztery lata, kształcąc japońskich prawni-ków w załoŜonej za jego radą szkole prawa francuskiego przy japońskim ministerstwie spra-wiedliwości (zob. A. K oś ć,Filozoficzne podstawy prawa japońskiego w perspektywie histo-rycznej, Lublin 2001, s. 79).7Kodeks karny (Revised Penal Code,Kaisei Keihō),Law No. 45, 1907 oraz prawo peniten-cjarne (Prison Law,Kangoku hō),Law No. 28 – weszły wŜyciew dniu 1 października 1908 r.[zob. A. T a y l o r v o n M e h r e n (ed.), Law in Japan – the legal order in a changing society,Tokyo 1964, s. 15–17]. Przy okazji warto w tym miejscu wskazać, iŜ nie tylko recepcja euro-pejskiego prawa karnego budziła kontrowersje w Japonii. Dotyczyło to takŜe prawa cywilne-go, wokół którego powstał spór pomiędzy prawnikami a politykami japońskimi co do przydat-ności takich zapisów w Japonii. W konsekwencji opóźniono wejście wŜyciekodeksu cywil-nego (opartego głównie na kodeksie francuskim oraz w pewnym zakresie kodeksie niemiec-kim) do roku 1898. Stawiano mu bowiem zarzut nieuwzględniania tradycyjnych zwyczajóworaz moralności Japończyków. Istniały obawy,Ŝeten kodeks moŜe „zniszczyć lojalność docesarza oraz szacunek dla rodziców”. JednakŜe, jak się wskazuje, E. Boissonade (który tak-Ŝeprzygotowywał prawo cywilne), tworząc nowoczesne kodeksy dla Japonii, uznawał je zaucieleśnienie idei prawa naturalnego. UwaŜał on,Ŝesystem prawa pozytywnego powinienbyć ucieleśnieniem (odbiciem) prawa naturalnego, które jest uniwersalną ideą rodzaju ludz-kiego i moŜe być odkryte przez ludzki rozum. JeŜeli zaś istnieje niezgodność pomiędzy pra-wami pozytywnym a naturalnym, to pierwsze nie jestŜadnymprawem, lecz korupcją prawa(zob. A. K oś ć,Filozoficzne..., s. 82).132Prokuraturai Prawo 5, 2008Japoński kodeks karnyw tajemnicy (a raczej relacje między przestępstwem a karą), bowiem karybyły wymierzane według pozycji społecznej sprawcy8.Jak juŜ wcześniej wspomniano stary kodeks karny (Code of Criminal In-struction) oparty został na francuskim Code d’Instruction Criminelle. Jednakz czasem uznano model francuski za zbyt skomplikowany oraz zarzucanomu,Ŝedawał za mało swobody sędziemu przy rozstrzyganiu sprawy.W związku z tym prace nad zmianami rozpoczęto juŜ w 1886 r. WspomnianotakŜe, iŜ postanowiono oprzeć się na prawie niemieckim9. W efekcie przyjętonowy kodeks karny w 1907 r. Warto wskazać,Ŝepoprzedni kodeks miał aŜ430 artykuły, ten zaś zaledwie 264; poza tym dawał – do czego dąŜono –większą swobodę dla sędziów w karaniu. Co ciekawe, w nowym kodeksiekarnym zniesiono regulację zasadynullum crimen sine lege,bowiem wska-zywano,Ŝezostała ona zabezpieczona w konstytucji Meiji (w artykule 23).Jednak – co charakterystyczne – niektórzy uwaŜali przy tym tę zasadę za„burŜuazyjny relikt”10.Po zakończeniu Drugiej WojnyŚwiatowejwładze alianckie uznały,Ŝeniema w zasadzie potrzeby uchwalania nowego kodeksu karnego, tak jakw przypadku kodeksu postępowania karnego oraz innych ustaw. Kolejnywięc raz potwierdziła się zasada,Ŝenajbardziej wraŜliwe na zmiany poli-tyczne jest prawo procesowe, a zwłaszcza procedura karna.Oczywiście, w związku z przyjęciem nowej konstytucji musiano znoweli-zować w pewnym zakresie takŜe kodeks karny11, i tak: skreślono jego roz-dział I, w którym normowano przestępstwa przeciwko rodzinie cesarskiej12,oraz zdepenalizowano cudzołóstwo, za które karano tylko kobiety13.8Zob. A. K oś ć,Filozoficzne..., s. 75 oraz s. 80; C. S. L a n d i s, Human rights violations inJapan – a contemporary survey, Detroit College of Law – Journal of International Law andPractice, No. 53, Spring 1996, s. 70–72; C. S t e e n s t r u p, A history of law in Japan until1868, Leiden–New York–Kobenhavn–Koeln 1991, s. 150–154. Zob. ponadto D. V. B o t s -m a n, Punishment and power in the making of modern Japan, Princeton University Press2005.9Zob. H i r o s h i O d a, Japanese law (2nd ed.), Oxford 1999, s. 62; S h i g e m i t s u D a n d o,The criminal..., s. 33–37.10A. T a y l o r v o n M e h r e n (ed.), Law in Japan – the legal order in a changing society,Tokyo 1964, s. 17–21; A t s u s h i N a g a s h i m a, The accused and society: the administra-tion of criminal justice in Japan, (w:) Law in Japan – the legal order in a changing society(edited by Arthur Taylor von Mehren), Tokyo 1964, s. 297–323. Zob. ponadto L. L e s z -c z yńs k i,Gyoseishidow japońskiej kulturze prawnej, Lublin 1996, s. 73 i n.11Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal..., s. XIII–XIV; H i r o s h i O d a, Japanese...,s. 420.12M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization under conservative public opinion in Japan,Koku-gakuin– Journal of Law and Politics 2007, Vol. 44, No. 4, s. 336.13Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Prosecutorial independence in Japan, UCLA Pacific BasinLaw Journal, Fall 1997, s. 5; M i n o r u Y o k o y a m a, Analysis of prostitution in Japan, In-ternational Journal of Comparative and Applied Criminal Justice, Spring 1995, Vol. 19, No. 1,s. 47–60; M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 338–293.Prokuraturai Prawo 5, 2008133J. IzydorczykWarto teŜ tutaj wskazać,Ŝew połowie lat 50. ubiegłego wieku w minister-stwie sprawiedliwości rozpoczęto takŜe prace nad nowym kodeksem kar-nym. W 1974 r. wstępny projekt został zaaprobowany przez tzw. KomisjęLegislacyjno-Doradczą (Legislative Advisory Council). JednakŜe projekt no-wego kodeksu karnego spotkał się z gwałtowną krytyką nauki i adwokatury.Był on bowiem jakby nawrotem do stanu sprzed wojny. Ostatecznie w roku1981 ministerstwo sprawiedliwości wycofało się z projektu, jak i zmian dokodeksu obowiązującego. Oczywiście pewne nowelizacje miały miejscew ostatnich latach (przykładowo dopiero w 1996 r. zdepenalizowano wspo-mniane juŜ wcześniej ojcobójstwo, który to czyn jest szczególnie odraŜającyw filozofii konfucjańskiej14, choć japoński sąd najwyŜszy juŜ w 1973 r.stwierdził, iŜ przepis art. 200 kodeksu karnego jest niekonstytucyjny z uwagi,iŜ nie respektuje konstytucyjnej zasady równości wobec prawa; stanowił on,iŜ za zabójstwo wstępnego grozi bezwzględna karaśmiercialbo doŜywot-niego pozbawienia wolności15). Ponadto – co ciekawe – w tym samym 1996r. napisano kodeks od nowa współczesną japońszczyzną. Poprzednio ko-deks bowiem był napisany językiem archaicznym literackim16. Jest to z pew-nością ewenement, niespotykany w krajach zachodnich, gdzie nowelizacjanie dotyczyła kwestii merytorycznych, a jedynie językowych i to całego ko-deksu (!). Było to jednak o tyle waŜne posunięcie,Ŝeprzeciętny Japończykpo prostu nie rozumiał dawnego języka prawnego.III. JeŜeli chodzi o systematykę aktualnie obowiązującego kodeksu kar-nego (Keihō, Law No. 45 of 1907), to składa się on z dwóch ksiąg: ogólnejoraz szczególnej (noszącej tytuł „Przestępstwa”).Księga Pierwsza liczy XIII rozdziałów, są one następujące: Rozdział I.Stosowanie prawa; Rozdział II. Kary17; Rozdział III. Wymierzanie kar termi-nowych (w miesiącach i latach); Rozdział IV. Warunkowe zawieszenie wy-konania kary; Rozdział V. Parol (Karishutsugoku)18; Rozdział VI. Przedaw-nienie (Jiko); Rozdział VII. Odstąpienie od kary (HanzaiNo Fuseiritsu OyobiKei No Genmen);Rozdział VIII. Usiłowanie (Misuizai); Rozdział IX. Powrót1415M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 334–333 (5–6) oraz s. 305 (34).Por. A. K oś ć,Filozoficzne..., s. 110–111; M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization...,s. 334–333 (5–6).16Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal..., s. 288–299; R y u u i c h i H i r a n o, The draftof the revised Penal Code: A general critique, Law in Japan (An Annual), Japanese Ameri-can Society of Legal Studies 1973, Vol. 6, s. 49–64; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 413–416.17Zob. V. L e e H a m i l t o n, J. S a n d e r s, Everyday justice – responsibility and the individualin Japan and the United States, Yale University Press 1992, s. 135–156.18Odnośnie probacji zob. m.in. E. H. J o h n s o n, Japanese corrections – managing convictedoffenders in an orderly society, Southern Illinois University 1996, s. 225–259.134Prokuraturai Prawo 5, 2008Japoński kodeks karnydo przestępstwa (Heigozai)19; Rozdział X. Recydywa penitencjarna (Ru-ihan)20; Rozdział XI. Współsprawstwo (Kyohan); Rozdział XII. Łagodzeniekar (Shakuryuo-Genkei)21; oraz Rozdział XIII. Obostrzenie kary (Kagen–Rei)22.Księga Druga kodeksu karnego pt. „Przestępstwa” składa się z 40 roz-działów kolejno regulujących: Rozdział I. – skreślony; Rozdział II. Przestęp-stwa dotyczące wojny domowej (NairanNi Kan–Suru Tsumi);Rozdział III.Przestępstwa dotyczące wojny; Rozdział IV. Przestępstwa dotyczące sto-sunków międzynarodowych (KokkoNi Kan–Suru Tsumi);Rozdział V. Prze-stępstwa przeciwko kompetentnej władzy (KomuNo Shikko Wo BogaisuruTsumi);Rozdział VI. Przestępstwo ucieczki (TosoNo Tsumi);Rozdział VII.Poplecznictwo oraz matactwo (HanninZotoku Oyobi Shoko Inmetsu NoTsumi);Rozdział VIII. Zamieszki (SojoNo Tsumi);Rozdział IX. Podpalenie(HokaOyobi Shikka No Tsumi);Rozdział X. Przestępstwa sprowadzeniapowodzi (IssuiOyobi Suiri Ni Kan–Suru Tsumi);Rozdział XI. Przestępstwaw ruchu (OraiWo Bogai–Suru Tsumi);Rozdział XII. Wtargnięcie na cudzyteren (JukyoWa Okasu Tsumi);Rozdział XIII. Naruszenie tajemnicy (HimitsuWo Okasu Tsumi);Rozdział XIV. Przestępstwa związane z opium oraz tyto-niem (Ahen–TabakoNi Kan–Suru Tsumi);Rozdział XV. Zanieczyszczeniewody (InryosuiNi Kan–Suru Tsumi)23; Rozdział XVI. Fałszowanie pieniędzy(Tsuka–GizoNo Tsumi);Rozdział XVII. Fałszowanie dokumentów (Bunsho–Gizo No Tsumi);Rozdział XVIII. Fałszowanie papierów wartościowych (Yu-kashoken–Gizo No Tsumi);Rozdział XIX. Fałszowanie pieczęci (Insho–GizoNo Tsumi);Rozdział XX. Krzywoprzysięstwo (GishoNo Tsumi);RozdziałXXI. Fałszywe oskarŜenie (FukokuNo Tsumi);Rozdział XXII. Obscenicz-ność, zgwałcenie, bigamia (Waisetsu,Kanin No Oyobi Jukon No Tsumi);Rozdział XXIII. Hazard (TobakuOyobi Tomikuji Ni Kan–Suru Tsumi);Roz-dział XXIV. Miejsca kultu i cmentarze (ReihaishoOyobi Funbo Ni Kan–Suru1920Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Japanese criminal justice, New York 1990, s. 111–112.Zob. R. Y. T h o r n t o n, K a t s u y a E n d o, Preventing crime in America and Japan –a comparative study, New York 1992, s. 148–149.21Zgodnie z przepisem art. 67 kodeksu karnego sąd moŜe łagodzić karę: po pierwsze z uwagina przyczyny prawne oraz po wtóre z uwagi na okoliczności sprawy. Tak więc w przypadkuzagroŜenia karą doŜywotniego pozbawienia wolności sąd moŜe zredukować wyrok do trzechi pół roku pozbawienia wolności, następnie na podstawie artykułu 25 k.k. ma moŜliwość za-wieszenia wykonania takiej kary [zob. M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 334–333 (5–6) oraz s. 305 (34)].22R y u i c h i H i r a n o, The accused and society: some aspects of Japanese criminal law, (w:)Law in Japan – the legal order in a changing society (edited by A. T a y l o r v o n M e -h r e n), Tokyo 1964, s. 274–296; R. H. M i t c h e l l, Political bribery in Japan, Honolulu 1996,s. 26–27; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 415.23Zob. m.in. R y u i c h i H i r a n o, Penal law protection of the natural environment in Japan,Law in Japan (An Annual) Japanese American Society of Legal Studies 1980, Vol. 13,s. 129–136.Prokuraturai Prawo 5, 2008135[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

slaveofficial.keep.pl