[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wojciech Jankowski
(nr albumu 26 479)
Antropologiczne podstawy patriotyzmu
w wybranych tekstach tomistów współczesnych
Praca magisterska
napisana pod kierunkiem
dr Pawła Milcarka
Warszawa wrzesień 2005
Spis treści
strona
Wstęp.
_________________________________________________________________ 5
Rozdział 1.
Określenie i uzasadnienie patriotyzmu.______________________________ 7
1.1. Charakter ontyczny patriotyzmu, czyli jak istnieje patriotyzm, oraz desygnaty
patriotyzmu, czyli do czego patriotyzm się odnosi.______________________ 7
1.1.1.
Ojczyzna, jako desygnat patriotyzmu, w wielości jej interpretacji spotykanych
w pracach wybranych tomistów.____________________________________ 7
1.1.1.1. Ojczyzna w rozumieniu Mieczysława Gogacza.________________________ 8
1.1.1.2. Ojczyzna jako przedmiot ontologicznie złożony w rozumieniu ojca Józefa Marii
Bocheńskiego.___________________________________________________ 10
1.1.1.3. Przegląd interpretacji pojęcia ojczyzny w ujęciu księdza Stanisława
Kowalczyka.____________________________________________________ 11
1.1.1.4. Bogactwo treściowe pojęcia Ojczyzna według ojca Henryka Skorowskiego.__ 14
1.1.1.5. Identyfikacja ojczyzny od strony patriotyzmu według ojca Jana Rostworowskiego
w ujęciu Stanisława Krajskiego._____________________________________ 16
1.1.2. Naród, jako składnik ojczyzny i desygnat patriotyzmu.___________________ 17
1.1.2.1. Rozróżnienie ojczyzny i narodu w przemyśleniach ojca Henryka Skorowskiego
i księdza Stanisława Kowalczyka.____________________________________ 17
1.1.2.2. Naród jako wspólnota ludzi, którą tworzy odniesienie do dobra wspólnego oraz
jego powiązania z pojęciem ojczyzny w myśli Mieczysława Gogacza.______ 18
1.1.3. Państwo jako desygnat patriotyzmu oraz próba określenia jego miejsca w relacji
państwo – naród._________________________________________________ 21
1.1.3.1.
Państwo jako kategoria polityczna – instytucja – wyznaczona przez naród
według Mieczysława Gogacza.______________________________________ 22
1.1.3.2. Teorie państwa nadrzędnego i podrzędnego narodowi oraz komplementarności
państwa i narodu w ujęciu Stanisława Kowalczyka._____________________ 23
1.1.3.3. Państwo w życiu narodu w ujęciu Stanisława Krajskiego._________________ 26
1.2. Patriotyzm w dwóch perspektywach – od strony relacji i od strony cnót._____ 26
1.2.1. Czym jest patriotyzm._____________________________________________ 27
1.2.1.A. Wyjaśnienie zagadnienia patriotyzmu w teorii relacji – patriotyzm wsparty na
relacjach istotowych.______________________________________________ 27
1.2.1.B. Wyjaśnienie zagadnienia patriotyzmu w teorii cnót – patriotyzm jako zespół
cnót związanych ze sprawiedliwością._________________________________ 29
1.2.1.B.1. Patriotyzm jako postać pietyzmu w klasycznej teorii cnót w ujęciu Artura
Andrzejuka._____________________________________________________ 29
1.2.1.B.2. Patriotyzm w ujęciu Stanisława Kowalczyka.___________________________ 31
1.2.1.B.3. Patriotyzm jako zespół cnót łączących się z czcią i będących jej podłożem w
ujęciu ojca Jacka Woronieckiego.____________________________________ 32
1.2.2.
Uzasadnienie dla konieczności patriotyzmu, jako właściwego stosunku do
ojczyzny._______________________________________________________ 37
1.2.2.A. Ochrona istnienia uzasadnieniem dla patriotyzmu ujętego od strony relacji
osobowych._____________________________________________________ 38
1.2.2.B. Uzasadnienie patriotyzmu, gdy pomija się relacje osobowe._______________ 41
1.3. Podsumowanie.__________________________________________________ 46
Rozdział 2.
Przejawy patriotyzmu ujęte z dwóch perspektyw.
48
2.1. Przejawy patriotyzmu z perspektywy teorii osoby uwzględniającej relacje
osobowe._______________________________________________________ 48
2
2.1.1. Zabieganie o mądrość przejawem patriotyzmu._________________________ 48
2.1.2. Budowanie realistycznej etyki przejawem patriotyzmu.___________________ 52
2.1.3. Przejawy patriotyzmu a państwo.____________________________________ 55
2.1.3.1. Program polityczny dla państwa przejawem patriotyzmu._________________ 56
2.1.4. Dobrobyt ekonomiczny i zabieganie o niego przejawem patriotyzmu.________ 58
2.1.5.
Podsumowanie __________________________________________________ 59
2.2. Przejawy patriotyzmu z perspektywy teorii osoby nieuwzględniającej relacji
osobowych._____________________________________________________ 60
2.2.1. Przejawy patriotyzmu według ojca Józefa Marii Bocheńskiego. ____________ 60
2.2.1.1. Klasyfikacja przejawów patriotyzmu._________________________________ 61
2.2.1.2. Praca nad rozwojem cnoty patriotyzmu, jako przejaw patriotyzmu.__________ 62
2.2.1.2.1. Wychowywanie władz człowieka: umysłu, wyobraźni i uczuć, jako droga
osiągnięcia cnoty patriotyzmu i przejaw patriotyzmu.____________________ 63
2.2.2. Przejawy patriotyzmu według ojca Jacka Woronieckiego._________________ 65
2.2.2.1. Posłuszeństwo, szacunek i wdzięczność, jako przejawy patriotyzmu.________ 65
2.2.2.1.1. Posłuszeństwo i jego wychowanie jako przejawy patriotyzmu._____________ 66
2.2.2.1.2. Szacunek i wdzięczność, urastające w przypadku ojczyzny do rangi czci,
przejawem patriotyzmu.____________________________________________ 67
2.2.2.2. Wychowanie patriotyzmu.___________________________________________69
2.2.3. Przejawy patriotyzmu w filozofii księdza Stanisława Kowalczyka.___________69
2.2.4. Przejawy patriotyzmu według ojca Henryka Skorowskiego. ________________71
Rozdział 3.
Patriotyzm a nacjonalizm oraz ich deformacje._________________________ 73
3.1. Patriotyzm a nacjonalizm.__________________________________________ 73
3.1.1. Rozróżnienie patriotyzmu i nacjonalizmu w myśli ojca Jacka Woronieckiego._ 73
3.1.2.
Zróżnicowane zjawisko nacjonalizmu i jego odmiany oraz nacjonalizm Romana
Dmowskiego w ujęciu księdza Stanisława Kowalczyka.__________________ 74
3.1.3. Nacjonalizm w ujęciu Stanisława Krajskiego.___________________________ 77
3.1.4. Ojciec Marc-Marie de Munnync – nacjonalizm współzawodniczący.________ 82
3.2. Deformacje patriotyzmu i nacjonalizmu._______________________________ 83
3.2.1. Szowinizm, zdrada ojczyzny i narodu, wyrzeczenie się własnej narodowości oraz
kosmopolityzm, jako wypaczenia patriotyzmu._________________________ 84
3.2.1.1. Szowinizm jako główne niedomaganie w dziedzinie patriotyzmu w nauce ojca
Jacka Woronieckiego._____________________________________________ 84
3.2.1.2. Krytyka szowinizmu w filozofii ojca Józefa Marii Bocheńskiego.___________ 85
3.2.1.3. Skrajny nacjonalizm – szowinizm, jako jedyna deformacja patriotyzmu według
Stanisława Kowalczyka.____________________________________________ 86
3.2.1.4. Ojciec Marc-Marie de Munnync o skrajnym nacjonalizmie i militaryzmie jako
wypaczeniach patriotyzmu._________________________________________ 89
3.2.1.5. Szowinizm i zaprzeczenie solidarności narodowej – dwa bieguny wypaczeń
patriotyzmu w rozważaniach ojca Henryka Skorowskiego.________________ 91
3.2.1.6. Zjawisko kosmopolityzmu w rozumieniu ojca Marca-Marie de Munnynca.___ 93
3.2.1.7. Zaparcie się własnej ojczyzny, jako skutek niechęci dopełnienia obowiązków
wobec ojczyzny w myśli ojca Józefa Marii Bocheńskiego.________________ 93
3.2.2. Pozostałe przejawy zachowań niepatriotycznych, godzących w społeczność
narodową i ojczyznę.______________________________________________ 94
3.2.2.1. Skrajności w przedstawianiu historii narodu, jako przejaw zachowań godzących
w patriotyzm w filozofii ojca Jacka Woronieckiego.______________________ 94
3.2.2.2. Trzy przejawy zachowań godzących w patriotyzm w filozofii ojca Józefa Marii
Bocheńskiego: „odbrązownictwo", przenoszenie czci należnej ojczyźnie na jej
3
przywódców oraz czytanie złej literatury.______________________________ 95
3.2.2.3. Alienacja – niszczenie solidarnej wspólnoty ludzi – w rozważaniach ojca
Mieczysława Alberta Krąpca._______________________________________ 97
3.2.2.4. Wykluczanie miłości z dziedziny powiązań społecznych zagrożeniem mądrości,
będącej zasadą patriotyzmu w myśli Mieczysława Gogacza._______________ 99
3.2.3. Mesjanizm i rasizm, jako główne formy wypaczonego nacjonalizmu.________ 99
3.2.3.1. Dwie interpretacje mesjanizmu: ojca Jacka Woronieckiego oraz księdza
Stanisława Kowalczyka.___________________________________________ 100
3.2.3.1.1. Mesjanizm w nauce ojca Jacka Woronieckiego._________________________100
3.2.3.1.2. Mesjanizm i jego odmiany w filozofii księdza Stanisława Kowalczyka.______ 101
3.2.3.2. Rasizm w ujęciu Stanisława Kowalczyka, Józefa Marii Bocheńskiego oraz
Stanisława Krajskiego.____________________________________________ 103
3.2.3.2.1. Rasizm, jako jedna z ekstremalnych form nacjonalizmu w myśli księdza
Stanisława Kowalczyka.___________________________________________ 104
3.2.3.2.2. Rasizm, a naród i wspólnota międzynarodowa w rozważaniach ojca
Bocheńskiego.___________________________________________________ 104
3.2.3.2.3. Rasizm w myśli Franciszka Sawickiego i Ludwika Caro w ujęciu Stanisława
Krajskiego._____________________________________________________ 105
3.3. Podsumowanie.__________________________________________________ 106
Zakończenie.
____________________________________________________________
108
Bibliografia.
_____________________________________________________________ 110
4
Wstęp.
Niniejsza praca jest próbą filozoficznego omówienia zagadnienia
patriotyzmu w ramach realistycznej filozofii klasycznej, w jej tomistycznym
nurcie.
Patriotyzm jest zagadnieniem z dziedziny antropologii filozoficznej jako,
że zasadza się na odpowiednio rozumianej ludzkiej naturze. Z drugiej strony jest
on konkretną postawą, przejawiającą się w działaniu i jako taki musi być
przedmiotem etyki. Praca ta zatem mieści się w dziedzinie filozofii człowieka i
filozofii moralności.
Zagadnienie patriotyzmu jest tematem ważkim i niezwykle aktualnym.
Szczególnie w chwili obecnej, kiedy spotykamy się z powszechną niechęcią do
zagadnień związanych z narodem i ojczyzną, wyrażającą się bądź w
dezawuowaniu i marginalizowaniu tego tematu, bądź przedstawianiu go w
fałszywym świetle. Tak też patriotyzm okazuje się być zdezaktualizowanym
reliktem historii niepotrzebnym w obliczu jednoczącego się świata, będąc ideą
sprzyjającą szerzeniu się podziałów i przeszkodą w drodze do „
wzajemnej
tolerancji”
. Świadczy tym samym o zacofaniu, zaściankowości, skostniałości i
konserwatywności, myślących inaczej i podnoszących ten temat. Jednym
słowem jest on czymś, co nie pasuje do świata na miarę człowieka XXI wieku.
Powszechnej obojętności lub niechęci do patriotyzmu sprzyja
wszechobecny bełkot pojęciowy, skutecznie zacierający jego prawdziwe
oblicze. Identyfikuje się go mianowicie z nacjonalizmem, gdzie z kolei
nacjonalizm okazuje się być zjawiskiem wyłącznie antyspołecznym i
patologicznym. W powszechnym rozumieniu wiązany jest z takimi
wynaturzeniami jak megalomania, ksenofobia, rasizm, itp. Jednocześnie
promowane są wzorce wprost sprzeciwiające się patriotyzmowi takie jak choćby
postawa kosmopolityzmu i braku odpowiedzialności za cokolwiek i łączącego
się z tą odpowiedzialnością obowiązku, w imię tak właśnie pojmowanej idei
wolności, jako zwolnienia z odpowiedzialności.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

slaveofficial.keep.pl