[ Pobierz całość w formacie PDF ]
J. I. Kraszewski
KTÓŚ.
Tom I.
Wieczór, godzina po dziesiątej. W cukierni przy teatrze, na górce, kilkunastu młodych po
większej części ludzi przyszło się orzeźwić herbatą lub kieliszkiem wina...
Gwarno i wesoło. Jedni stoją, niezdjąwszy płaszczów, drudzy się ugrupowali przy
stolikach... posługujący biegają od jednego do drugiego; słychać wykrzykniki: Herbata! — Kawa!
— Cygaro!! W teatrze grał tego wieczora Żółkowski, stary czarodziej, który ilekroć występuje,
zawsze wywołuje entuzyazm i podziwienie. Zdaje się, że nigdy tak nie grał jak tego wieczora, ale
za każdym razem złudzenie się to powtarza.
— A! jakiż dziś był Żółkowski.
I dzięki temu czarodziejowi, sztuki, któraby dawno zeszły z repertuaru, o którychby ludzie
zapomnieli, których twórcy spoczywają zasypani niepamięcią, — powtarzają się ciągle,
robią kassę
— bo on im daje życie.
I tego wieczora, jak zawsze, Żółkowski był cudownym w Zachodzie Słońca... wszyscy, co
go słuchali i patrzali nań, wynieśli z widowiska tę rozkosz, jaką upaja doskonałe dzieło
sztuki...Śmiano się i rozprawiano...
Imię Żółkowskiego dawało się słyszeć naprawo i nalewo...
Przy jednym z małych okrągłych stolików siedzieli dwaj młodzieńcy, których bardzo
wykwintne i świeże ubiory — starannie ułożone włosy. — nawet ładne i dosyć szlachetnych rysów
twarzyczki, kazały się domyślać — przynależności ich do wyższych, jeśli nie najprzedniejszych,
klas towarzystwa.
Towarzystwo, jak wiadomo, dzieli się u nas, a potrosze i wszędzie na świecie, na wiele klass
i odcieni. Jest tedy naprzód — towarzystwo
katexochen,
to które się mniema samo tylko właściwie
uprawnionem do noszenia tego miana — śmietanka!!
Tuż przy niem leży warstwa, która niekiedy, w szczególnych wypadkach, przypuszczaną
bywa do "elity", ale w duszy zazdrości jej, nienawidzi, sarka na nią i jest pocichu wyśmiewaną; tę
wszakże niechęć wzajemną dwu słojów społecznych pokrywa na oko uprzejmość i — znośne
stosunki.
Przejście z jednej warstwy do drugiej nie jest niemożliwem. W
ogóle pierwsza ma więcej
przod- ków i wspomnieli, druga — pieniędzy, i wymiana jednych na drugie bezprzykładną nie
jest...
Trzecia warstwa, pokrewna blizko drugiej. — ma już pewną, cechę demokratyczną, chociaż
i ona nie wszystkich dopuszcza do obcowania z sobą, a odznacza się tem, że drapieżną jest,
złośliwą i lekceważącą.
Lecz... gdybyśmy głębiej w te pokłady trzecio i drugorzędowej formacyi sięgać chcieli, za
długoby o tem potrzeba się rozpisywać; rzućmy więc tę fiziologią, społeczną na bok, a wróćmy do
cukierni.
Dwaj siedzący przy stoliku czekali na herbatę, upominali się o nią; garson obiecywał — w
ten moment, — a przyrzeczona nie nadchodziła.
Tymczasem — cóż robić było! Obaj młodzieńcy rozglądali się po pokoju, do którego wciąż
jeszcze ktoś wchodził, i robiło się tak pełno, a żądania coraz nowe tak obarczały służbę iż —
herbata stawała się problematyczną przed północą.
Zdala, sam jeden przy małym stoliczku, na boku, siedział, bardzo wykwintnie ubrany ze
smakiem, mężczyzna jeszcze młody, twarzy rysów klassycznie pięknych, ale marmurowo zimnych,
palcem coś wygrywał na stoliczku zadumany, rzucał niekiedy oczyma po zgromadzeniu... i — nie
zdawał się niecierpliwić tem, że mu dotąd nic nie podano.
Ten także, jak ze wszystkiego widać było, musiał do wyższych słojów społeczeństwa
należeć. — Fiziognomia świadczyła o krwi, silna postawa miała to piętno arystokratyczne, które
daje krew zarówno, jak wychowanie. — Możnaby go było nazwać pięknym w całem znaczeniu
wyrazu tego, gdyby — nie jakieś znużenie, początek więdnięcia, chłód nad lata, a we wzroku coś
strasznie przeszywającego. Za to usta uśmiech nosiły, jakby przylgły do nich, łagodny,
dobroduszny i ujmujący.
Dwaj zdala od niego siedzący prawie razem go spostrzegli...
Jeden z nich, pan Emil Paczuski, blondyn, świeży, rumiany, pulchniutki — nieznacznie
wskazał go towarzyszowi Józiowi Szalawskiemu. Józio, równych lat z nim, suchszy,
muskularniejsży,. równie kształtny, energiczniejszego wyrazu twarzy, zwrócił wejrzenie na
odosobnionego.
— Znasz go? — zapytał Emil...
— Wszakże to Sylwan Horpiński? — odparł Józio... któż go nie zna!!
Emil śmiał się.
— Ja ci odpowiem, rzekł, kto go zna? Prawda widujemy go wszyscy i wszędzie, przemyka
się nam jak zagadka co chwila przed oczyma; pełno go po salonach, w teatrze, na kursach, gdzie się
tylko ludzie zbierają; jest ze wszystkimi dobrze, ale powiedz ty mi: kto to jest ten Horpiński?
— A! zachciałeś! — rozśmiał się Józio — Horpiński jest Horpiński. Co mi do tego. że to on
jest? wiem. że człowiek bardzo przyzwoity, bardzo wykształcony. — miły, grzeczny uczynny,
nikomu nie zawadzający — co mi do tego... kto on jest??
Emil. głową potrząsał.
Zapewne, że nam nic do tego, — rzekł, — ale jednak rzecz byłaby ciekawa znać i wiedzieć
— kto to taki?
Horpiński! nazwisko jakieś dziwnie brzmiące... tu u nas ani krewnych, ani stosunków...
— Jakto! ani stosunków? — przerwał żywo Józio. Stosunki ma niesłychanie rozgałęzione.
Hrabina A.... owa go przyjmuje, u U... bywa, wszędzie go proszą, miłym jest gościem, nikt o nim
złego słowa powiedzieć nie może — Czegóż ty chcesz więcej?
— Nie rozumiesz mnie — odezwał się Emil stukając w stolik i ponownie dziesiąty raz może
dopominając się o herbatę... Oddaję sprawiedliwość Sylwanowi: najmilszy w świecie człowiek...
nic mu nie mam do zarzucenia; ale mnie drażni tem, że nie wiem zkąd się wziął... Miałem
sposobność mówić o tem z wielu osobami; nikt mi nie umiał wytłumaczyć pochodzenia tego...
zagadkowego jegomościa. W
towarzystwie takie zagadki zawsze są podejrzane. Kończył te słowa,
gdy dosyć otyły, z wygoloną twarzą barwy czerwono-sinej, oczkami przymrużonemi złośliwie,
ubrany przyzwoicie ale niedbale, mężczyzna pięćdziesięcioletni zbliżył się ku nim od niechcenia.
Był to — znany wszystkim tak zwany wujaszek Lurski... niegdyś pono wojskowy, teraz
przyczepiony do jakiegoś bankierskiego domu — lubiący żyć, złośliwie dowcipny, wielce
praktyczny człowiek, — więcej Francuz niż krajowiec a może nad wszystko — kosmopolitą...
Obu młodzieńcom był on poufale znanym. Spotykali się z nim codzień; ale wiedzieli też, iż
tak z nich, jak z całego, świata, Lurski sobie drwił, będąc obojętnym na wszystko co jego własnego
bytu, kieszeni, gęby się nie tyczyło.. Naiwniejszego sybaryty i egoisty trudno znaleźć było, ale
przynajmniej był nim otwarcie i nie. ' maskował się wcale.
Wujaszek ów, w tej chwili niemający nikogo lepszego pod ręką, a oczekujący na swój grok,
— zbliżył się do dwóch młokosów. Emil, rozmowę zwracając do niego, odezwał się:
— Nieprawdaż? wujaszku... Horpiński jest zagadką?
Lurski obejrzał się dokoła, spostrzegł siedzącego opodal i odrzekł zimno (po francuzku, bo
najlepiej mówił tym językiem).
— Nie jesteś zmuszonym rozwiązywać tej zagadki —
Ma foi!
— Ale mnie ona drażni...
— Dowód, żeś bardzo młody — odezwał się zimno wujaszek Lurski — bo mnie, starego,
najmniejszej rzeczy ona nie obchodzi...
C'est un homme très comme il faut,
a w towarzystwie to
starczy; o siostrę się twoję nie stara. - bo jej nie masz; wątpię żeby cię prosił o pożyczenie
pieniędzy, bo nigdy ich od nikogo nie żąda, a często własnemi służy — pocóż się masz zagłębiać w
analizy, które byłyby próżną ciekawostką...
— No — tak — przerwał Emil — ale mi pan przyznasz że — nikt go nie zna...
— I nikt się o to nie kłopocze! — powoli począł Lurski, który się krzywił już, że nawet na
zimny grok czekać musiał. — Co komu do Horpińskiego? Przyjmują go wszyscy... awantur nie robi
— niema, na świecie uczynniejszego i usłużniejszego człowieka — co najważniejsza — nigdy u
nikogo nie pożycza, pieniędzy, ma zawsze podostatkiem —
ma foi
!
Cela suffit!
— Tak — zawołał, tłumiąc głos i oglądając się Emil — ale zkądże ma pieniądze! Wujaszek
się rozśmiał... i ruszył ramionami.
To jego rzecz, nie nasza. !
La, recherche de Ia paternité est interdite.
Dajmy temu pokój.
— Przepraszam — odezwał się uparty Paczuski —
Vous qui savez tout...
— Dajże mi pokój — oburzył się Lurski, ja nic nie wiem...
— Choćby, z jakiej prowincyi pochodzi! — dokończył Emil...
Podano grok i pan kapitan, (bo go zarówno wujaszkiem, jak kapitanem zwano) — napił się
naprzód, otarł usta, popatrzał na ciekawego i dołożył.
— Nie mam wyobrażenia!!
Mężczyzna laskowaty, wysoki, chudy, blady, niepiękny, ale przesadnie wyelegantowany,
mający w sobie coś zarazem aktora i pasożyta... wcisnął się nadzwyczaj zręcznie pomiędzy
rozmawiających...
Był to wistocie rodzaj — pasożyta, a zarazem urzędnik jednego z biur, w którem miał
synekurę przyjemną.
Znano go jako usłużnego bardzo totumfackiego sfer — najwyższych.
— O kim mówicie? — wtrącił.
W tejże chwili kapitan, który nie lubił tak zwanego Salwatora ( było to imię pasożyta ),
spojrzał nań przez ramię i z grokiem poszedł dalej — jakby go chciał uniknąć.
— O Horpińskim — rzekł — krzesło podsuwając Saryatorowi Emil.
Nieprawdaż? to zagadka?
Laskonogi pasożyt zrobił minę zdziwioną.
— Ale on w towarzystwie jest jak najlepiej notowany — rzekł. Lubią go, cenią, hrabina A
— owa chwali go ile razy mowa o nim. Szlachcic — to niema wątpliwości...
— Na miłość Boga! — rozśmiał się Paczuski — ja mu nie zadaję plebejuszowstwa,
tylkobym rad wiedzieć, zkąd on się tu wziął?
Salvator słuchał z pewnem zdziwieniem.
— Proszę pana, — ciągnął Emil — który miał to do siebie, że raz wszedłszy na jaki
przedmiot nie łatwo go rzucał — żyje ten Horpiński na stopie bardzo przyzwoitej, wydaje pieniędzy
tyle, ile z nas najdostatniejszy; nie ma ani pensyi, ani miejsca, ani dóbr żadnych, nie gra na giełdzie,
wiadomego zajęcia nie widzę, bawi się...
Zkądże na to wszystko bierze!
— To nie ulega wątpliwości, — szybko rozpoczął Salyator, że musi być bardzo majętny —
ale, rzeczywiście nigdy nie słyszałem, ażeby najmniejszą uczynił wzmiankę o posiadłościach
swoich, nigdym nie słyszał o kolligacyach.
Poruszył ramiona.
— Proszę cię, kochany panie Emilu — dodał — jeżeli od lat kilku tu już obracając się w
naszych kołach niczem nigdy nie podał się w podejrzenie i wątpliwość, nie zgrzeszył żadną nie-
delikatnością, żadnem form zaniedbaniem — co mnie reszta obchodzi?
Józio, który, dotąd milcząc, pił przyniesioną nareszcie herbatę — przerwał, głową
potakując.
— Słowo w słowo — ja mówie tożsarno.
Wtem Salvator. jakby go coś tknęło, pochylił się do Paczuskiego.
—
Dites-donc?
szepnął — czyż dostrzegł, że się bierze do której z naszych panien? he? bo
— widzisz — od lat dwóch czy trzech, gdy mamy przyjemność mieć go między sobą, ja nie
złapałem go nigdy na najmniejszej chętce przypodobania się i bałamucenia.
Służy wszystkim paniom — ale żadnej nie daje pierwszeństwa.
Zdaje mi się, że od matrymonialnych projektów jest... daleko? Hę?
— Ja też o żadnych nie wiem — odparł Emil — wprost, tak sobie, ciekaw-bym był tylko
coś więcej o nim wiedzieć niż inni.
— No — to ci powiem — szepnął pasożyt — żem słyszał go mówiącego o społeczeństwie
galicyjskiem z wielką znajomością tamtejszych stosunków. Być może...
— Przepraszam, rozśmiał się Józio, bo mnie się trafiło także podsłuchać rozmowę jego z
hrabią D. — o Poznańskiem i miałbym prawo z niej wnosić, że chyba ztamtąd pochodzi, bo zna do-
skonale wszystkich, Działyńskich, Żółtowskich,..
tutti quanti,
Emil śmiał się, Salvator głowę spuścił.
— Naprawdę mówiąc — ciągnął po chwili, popiwszy herbatą, Paczuski — nie rozumiem go
i z tego względu, że ani powołania, ani celu, ani upodobań szczególnych nie widzę w nim. Czem się
on zajmuje?
—
Un homme du monde!
— szybko podchwycił pasożyt — czemże ty chcesz, żeby się miał
zajmować? Bywa w towarzystwach, bawi się. czas spędza przyjemnie, czyta nowe książki, jest
au
fait
wszystkiego, co się gdzie dzieje...
Mówiono mi, że znawca sztuki niepospolity, lubi stare rupiecie.
Józio trochę złośliwie wtrącił:
— Kochany Emilku — a twoje powołanie??
Zaczęli się śmiać wszyscy.
— Moje powołanie może jeszcze się nie miało czasu objawić — zawołał Paczuski. —
Zresztą kocham sę nieustannie, lubię jeść i bawić się. a ten wasz Horpiński nie kocha się, a
cokolwiek robi, to z taką obojętnością i chłodem zużytego człowieka, jakby do niego serca nie
przykładał.
Salvator kazał sobie podać kieliszek FineChampagne i szklankę wody. Rozmowa na tem
zawieszoną została. Spoglądano ku temu kątkowi, w którym ciągle jeszcze siedział tajemni- czy
Horpiński, dopijając herbatę z obojętnością i roztargnieniem człowieka, który nie ma się do czego
śpieszyć i radby tylko czemś czas zabić.
Ani on do nikogo, ani do niego nikt się nie zbliżał. Parę osób go pozdrowiło, przechodząc...
pozostał sam...
Wstał wreście zamyślony, zapłacił i wolnym krokiem prześliznąwszy się pomiędzy gośćmi,
zniknął we drzwiach...
— Gdzie on mieszka? — zapytał Paczuski. Józia ta ciekawość natarczywa bawiła. Salvator
odwrócił się.
— Byłem raz u niego — rzekł, — posyłała mnie hrabina A... owa. chodziło o loteryą
fantową, na którą ofiarował wcale ładny bronz Barbedienne'a, wart pewnie jakie 100 rubli. Mieszka
na początku Nowego Światu, na drugiem piętrze, prawda, ale kawalerskie jego pomieszkanie — w
surowym stylu, — nie mogę inaczej zdefiniować — arystokratycznie piękne.
Gustu ma wiele, najmniejszego dysonansu. — Jest to natura artystyczna. Obrazów niewiele,
ale piękne i cenne, statuetki, cacka, dużo rzeczy cennych... Umeblowanie w jednym stylu... książek
i. dzienników dużo... Dostatek i zamożność bardzo wyraziście w oczy biją.
— Ale to właśnie — zawołał Emil — może obudzić podejrzenie...
Józio przerwał śmiechem, a Paczuski zapił herbatą.
— Że się dobrze ma — mówił Salvator — to nie ulega wątpliwości...
— A to was nie uderza — rzekł Paczuski, — że ten piękny mężczyzna, jak mówicie,
dostatni, dobrze wychowany, zbliżający się może do czterdziestki.... stoi tak sam jeden jak palec i
nie myśli nawet o ożenieniu się.
Uśmiechnął się pasożyt i dużą swą żółtą łapę położył na ręce Emila.
— Kochany Emilu — rzekł — właśnie dla tego że do czterdziestki się zbliża, już mu nie tak
pilno się żenić i kochać, jak tobie, dla którego miłość i kobieta mają urok nowości... Ręczę, że on
już wiele przeżył, doświadczył, może przebolał, a to samo, że się schronił tu na grunt neutralny,
gdzie go nikt nie zna, gdzie go żadne nie prześladują wspomnienia — daje do myślenia !!
Jest to dobrowolne wygnanie!
— Uwaga nadzwyczaj trafna!! — podchwycił Paczuski... To wistocie rzuca pewne słabe
światełko...
Pochlebiało snadź pasożytowi, iż uznano jego przenikliwość, — zatarł ręce. Spojrzał na
zegarek i brwi podniósł: godzina była spóźniona. Emil i Józio, nie mając się czego śpieszyć,
dolewali sobie herbaty... Laskonogi Salvator pożegnał się z nimi, i w tejże chwili z cygarem w
ustach powrócił Lurski, skrzywiony...
— Cóżeście u licha długo rozprawiali z tym zdrewniałym szparagiem bez główki? —
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

slaveofficial.keep.pl